Theo lẽ thường, với người nghỉ hưu
thì sáng uống trà nhâm nhi quá khứ, chiều thể dục cho huyết khí lưu thông và có
điều kiện thì xuất bản miệng những câu chuyện của quá khứ vàng son nhưng nhà
báo Dương Đức Quảng thì ngược lại. Ông viết trên giấy trắng mực đen và xuất bản
thật. 62 bài tập hợp trong hai tập sách "Tiếng tụng kinh trong
căn nhà vị tướng" và "Trầm
luân nào có chừa ai" (NXB Lao Động năm 2012)
hầu hết được viết từ năm 2005 đến nay, nghĩa là viết sau khi ông rời chốn quan
trường. Con số đôi khi chỉ cho ta biết sự miệt mài làm việc mà không cho
ta biết chất lượng của các bài viết. Và ngạc nhiên là cả 62 bài của ông đều ổn,
đặc biệt nhiều bài rất ổn. Phóng viên Thông tấn xã xưa nay vẫn nổi tiếng về làm
tin nhanh và chính xác nên việc ông viết vài nghìn từ thuyết phục bạn đọc thì
đó cũng là điều ngạc nhiên về ông.
Thân phận con người qua hai cuốn sách
của Dương Đức Quảng
NGUYỄN NGỌC TIẾN
Là phóng viên chiến trường ban đầu là Quảng Bình đất lửa rồi
vào đến khu V trong suốt những năm tháng chống Mỹ khiến thời trai trẻ của ông
vất vả, sống chết cận kề nhưng nó là tài sản quý cho một người làm nghề viết
lách. Ông cũng hơn đồng nghiệp về chuyện "thâm cung bí sử" vì ông có
hơn 10 năm phụ trách báo chí ở Văn phòng Chính phủ. "Chiếc nhẫn cưới
của ông bộ trưởng và chiếc răng gẫy của ngài tổng thống", "Việt
Nam trong lòng một người phụ nữ Mỹ", "Người hàng binh Maroc
mang họ Bác Hồ" (trong cuốn Tiếng tụng kinh trong căn nhà vị
tướng)... là thông tin riêng của ông. Những câu chuyện lạ, độc đáo chỉ đảm bảo
là không trùng đề tài nhưng viết hay lại phụ thuộc vào tài năng. Và nhà
báo Dương Đức Quảng làm được việc đó.
Hầu hết các bài viết về người thân, bạn bè và những con
người mà ông kính trọng như ông tự bạch trong lời giới thiệu ở hai cuốn sách.
Viết về người thân, bạn bè rất thuận lợi vì người viết biết "từng chân tơ,
kẽ tóc" nhưng cũng không dễ nếu không dựng được cái thần, cái hồn của nhân
vật thì bài viết cũng chỉ là bản sơ yếu lý lịch được kéo dài ra mà thôi. Viết
về chân dung nhà nhiếp ảnh Vũ Huyến (trong Trầm luân nào có chừa ai)
chỉ cần một dòng kể: Vũ Huyến ở tuổi 60 đi xe máy phân khối lớn vào Vinh họp
rồi lại chạy ra Hà Nội là ông đã nói được hai điều về bạn mình, một là
"Huyến dở hơi" như mọi người hay đùa, hai là đi ôtô tài xế nào dừng
xe cho chụp được ảnh.
Đọc Tiếng tụng kinh trong căn nhà vị tướng, được
ông lấy là tên cuốn sách mà trọng nể Thiếu tướng Mai Thuận về công lao trận mạc
trong kháng chiến chống Mỹ, nhưng cũng thật bùi ngùi khi ông lâm bệnh và vợ ông
- quân nhân nghỉ hưu hàng ngày tụng kinh niệm Phật mong Trời Phật ban phúc lành
cho gia đình. Nếu không có cái kết này thì bài viết cũng chỉ ngợi ca một vị
tướng mà không thấy thân phận con người trong cuộc sống hôm nay.
Viết chân dung thường là khen, có người khen thừa
nhưng Dương Đức Quảng lại khác. Ông không khoe bạn làm được cái gì, giải thưởng
nào mà ông chọn tìm những câu chuyện rất đỗi bình thường, thậm chí là cả cái
không may trong cuộc đời họ như một điểm nhấn cho bài viết. Trong bài "Giáo
sư tiến sỹ toán mê Kiều và truyện tiếu lâm", ông kể chuyện GS. TS
Trần Túc nguyên là giảng viên môn toán kinh tế của Trường Đại học Kinh tế Quốc
dân đi học ở Liên Xô về xuống ga Hà Nội nghĩ ra trò viết mấy dòng chữ "Có
bằng phó tiến sỹ, không nhà cửa nhờ người thương tình giúp cho ở nhờ" lên
tấm bìa rồi ôm trước ngực bảo bác xích lô đạp quanh thành phố mà Trần Túc không
có bà con thân thích. Nếu không kể chuyện đó thì cũng chỉ là bài báo bình
thường, nhưng đưa nó vào để rồi không cần nói thêm các chi tiết khác đã nói lên
tất cả: Trần Túc mải học quên lấy vợ, biết tính toán, hài hước, phó tiến sỹ có
là cái gì đâu ở xã hội và...
Nhưng bài viết có giá trị nhân văn nhất, chính là bài ông
viết về cuộc đời chị gái của mình. Viết về cha, mẹ, anh chị thì nhiều người đã
viết kể cả bằng 7 nốt nhạc. Trần Tiến kể về chị mình bằng âm nhạc, Trọng
Đài kể chuyện chị người khác cũng bằng nhạc nhưng nó vẫn là cái tôi của người
viết với cảm xúc chủ đạo xót thương người thân. Cũng viết về chị mình nhưng
Dương Đức Quảng đã vượt qua ngưỡng chuyện riêng tư nâng tầm bài viết có tính xã
hội: sao nhiều phụ nữ Việt Nam vất vả và đắng cay, quanh năm suốt tháng đầu tắt
mặt tối vì chồng con, sao đàn ông Việt Nam vẫn gia trưởng và cửa quyền thế; rồi
đề đóm, nghiện ngập do đâu...? Với nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau.
Đọc "Tiếng tụng kinh trong căn nhà vị tướng"
và "Trầm luân nào có chừa ai" không chỉ hiển hiện hình hài
con người mà còn thấy xã hội Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước,
xã hội ngày hôm nay với cảm xúc nghèn nghẹn, bâng khuâng, nuối tiếc và thương
cảm thân phận con người cho dù họ là ai. Dương Đức Quảng không làm văn trong
các bài viết, ông sử dụng thành thục lợi thế ngôn ngữ báo chí để viết về
sự kiện, nhân vật tạo ra sức hấp dẫn, cuốn hút và từ đó gửi thông điệp tới người
đọc, điều mà rất nhiều các bài viết hiện nay còn thiếu. Các bài viết dù ngắn
hay dài đều có bố cục rõ ràng, không lan man xa sự kiện và ông biết đặt chi
tiết ở đâu trong câu chuyện để nó đắt nhất. Điều này đã làm cho các bài viết
của ông không nhang nhác ở đâu đó. Thật khó mà gọi ra một cái tên cho lối viết
của ông, thôi thì cứ gọi là lối viết Dương Đức Quảng cho đơn giản.
Với ông chắc chưa thể dừng ở hai tập sách này vì chắc chắn
ông còn biết rất nhiều chuyện mà các nhà báo khác không dễ biết được. Hy vọng
sẽ được đọc tiếp những cuốn sách mới của ông..
