Những người hoạt động văn hóa văn nghệ thời kháng chiến chống Pháp ở Liên khu 4 gần như đều biết đến mối tình của Hoàng Thi Thơ - chàng sỹ quan lục quân Trần Quốc Tuấn thuở ấy và Tân Nhân - cô nữ sinh trường Huỳnh Thúc Kháng. Họ cùng quê hương Quảng Trị và cùng mang tuổi trẻ nhiệt tình của mình tham gia kháng chiến. Về sau này, họ chia tay nhau, ông Hoàng Thi Thơ vào Sài Gòn tiếp tục con đường âm nhạc, trở thành một nhạc sỹ tài danh, và bà Tân Nhân vững vàng trên con đường kháng chiến, trở thành một nghệ sỹ ưu tú, với giọng hát truyền cảm được nhiều thế hệ yêu thích. Những bài bà hát như “Xa khơi”, “Câu hò bên bến Hiền Lương”, “Nhớ”, “Ru con”…. làm rung động và mãi khắc ghi trong tâm hồn bao người …



KHÚC HÁT CUỐI CHO MỘT CUỘC TÌNH

CHÂU LA VIỆT

Năm 1975 đất nước thống nhất. Trước đó năm 1974, nhạc sỹ Hoàng Thi Thơ dẫn đầu một đoàn nghệ thuật của Sài Gòn đi trình diễn tại Nhật Bản, và sau đó ông sang định cư tại Mỹ. Cho tới năm 1994 , nghĩa là 20 năm sau, ông mới có dịp về thăm đất nước. Hai ông bà lúc ấy mới có dịp gặp lại nhau sau hơn 40 năm xa cách, trong một cuộc gặp gỡ đầy ân tình và tự trọng của những nghệ sỹ nổi tiếng. Và sau lần gặp thứ hai, thì họ vĩnh viễn chia tay nhau… Nhạc sỹ Hoàng Thi Thơ mất tại Mỹ năm 2001,và điều day dứt với nhạc sỹ cũng như nhiều người mến mộ âm nhạc cũa ông là nhiều tác phẩm âm nhạc của ông cũng như của nhạc sỹ Phạm Duy lúc ấy chưa được phép phổ biến ở trong nước…
Gần cuối năm 2007, một lần tôi sang chơi thăm mẹ, khi này mẹ tôi đã chuyển vào sống ở Sài Gòn, mẹ tôi vẫy lại gần, quàng vai tôi âu yếm và nói:” Con gắng đi Mỹ, sang đó tìm nơi ba Thơ ( nhạc sỹ Hoàng Thi Thơ) yên nghỉ, thắp cho mẹ một nắm nhang…”

...Ít ngày sau, tôi và vợ tôi đi Mỹ. Vì công việc, chúng tôi phải đến bờ đông nước Mỹ trước, cho đến khi sắp về nước, mới tới được bờ tây, tìm đến công viên vĩnh hằng nơi nhạc sỹ Hoàng Thi Thơ yên nghỉ, với bản đồ chỉ dẫn của một người bạn là Nguyễn Hiệp, lại thêm có hai người cháu ruột của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ là nhạc sĩ Hoàng Thi Thao và anh Hoàng Hữu Quýnh (Anh ruột anh Hoàng Kiều) đưa đi. Vợ chồng tôi đã cung kính thay mặt mẹ tôi thắp hương cho nhạc sĩ, thưa với nhạc sĩ những tình cảm quý trọng của mẹ tôi cũng như nguyện vọng của mẹ tôi với những tác phẩm âm nhạc viết về quê hương đất nước rất thắm thiết của NS…Những dòng nước mắt dài chảy trên má tôi, tôi hiểu đấy là nước mắt của cả tôi và của cả mẹ tôi thương tiếc nhạc sỹ…

Ngay khi chúng tôi về nước, tôi liền đến thăm mẹ ngay, mang quà Mỹ về tặng mẹ. Nhưng hình như mẹ tôi chỉ quan tâm tới những tấm hình chụp khi tôi dâng hương cho nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ. Mẹ tôi xem rất kỹ từng tấm hình, với gương mặt hết sức chăm chú nhưng không nói thêm một lời nào…
Điều hết sức kinh ngạc là chỉ 4 ngày sau, trong một buổi sáng như mọi sáng mai khi mẹ tôi ra sân quét lá , mẹ tôi bất ngờ ngã xuống vì một cơn đột quỵ. Kể từ khi ấy, mẹ tôi không một lần mở mắt và không còn biết một điều gì…

Một điều bất ngờ khác là khi dọn lại giường chiếu cho mẹ, tôi thấy dưới gối của mẹ tôi một bản nháp của một lá thư đề nghị, mà bản chính em tôi cho hay chính mẹ tôi đã ra tận bưu điện gửi đi chỉ trước ngày bà bị đột quỵ ít ngày). Lá thư như những lời cuối của mẹ tôi cho một tình yêu phải nói là đầy đau khổ của cuộc đời mẹ …

“Kính gửi Bộ Văn hóa!
Tên tôi là: Trương Thị Tân Nhân – Nghệ sĩ ưu tú, Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.
Tôi làm đơn này xin đề đạt một nguyện vọng như sau, kính mong các đồng chí xem xét.
Nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ từng là một đồng chí, đồng đội của tôi trong kháng chiến chống Pháp. Sau đó, vì hoàn cảnh riêng, nhạc sĩ về quê hương, sau đó vào Sài Gòn làm một nhạc sĩ tự do (như trường hợp của nhạc sĩ Phạm Duy). Mặc dù không cùng trong hàng ngũ của chúng ta, nhưng nhạc sĩ không có bất cứ một hành động nào chống phá cách mạng, chống phá kháng chiến, chống phá đất nước. Kể cả sau năm 1975, nhạc sĩ có trở về thăm đất nước, gặp lại nhiều bạn bè cũ như nhạc sĩ Trần Hoàn, nhạc sĩ Trọng Bằng… rất thân thiết. Trong sáng tác âm nhạc của mình, dù trong bất cứ môi trường nào, những tác phẩm của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ cũng đều mang âm hưởng dân ca, đậm đà màu sắc dân gian dân tộc, nội dung ngợi ca tình yêu đất nước quê hương. Chính vì những điều này, nhiều bài hát của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ được đông đảo công chúng yêu mến, truyền tụng.
Nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đã mất tại Hoa Kỳ. Điều mong ước lớn nhất của nhạc sĩ là những tác phẩm của mình luôn được phục vụ quê hương đất nước, luôn được phục vụ công chúng là bà con lao động của xứ sở mình. Điều đáng tiếc vì những lý do lịch sử, các tác phẩm của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ chưa được phép sử dụng trong nền nghệ thuật của chúng ta, mặc dù nó vẫn được lan truyền trong dân gian.
Với tôi, nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ là mối tình đầu. Dù trong hoàn cảnh nào, tôi cũng thấy mình phải có trách nhiệm với tình cảm này. Đặc biệt trên cương vị là một ca sĩ, luôn trân trọng các tác phẩm âm nhạc hay đẹp ngợi ca quê hương đất nước, trong đó có một số tác phẩm của anh Hoàng Thi Thơ.
Năm nay tôi đã 75 tuổi, suốt một cuộc đời là phục vụ Đảng, đất nước và nghệ thuật. Với tôi, giờ đây đã gần đất xa trời. Còn điều gì chưa yên thì đấy là những tác phẩm của tình yêu đầu của mình chưa được phép sử dụng rộng rãi. Với tình cảm và trách nhiệm của một người nghệ sĩ, một Đảng viên cộng sản, tôi kính mong các đồng chí xem xét lại các tác phẩm của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ, cho phép các tác phẩm tốt, các tác phẩm ngợi ca đất nước quê hương của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ được phổ biến rộng rãi trong công chúng như trường hợp với các tác phẩm của nhạc sĩ Phạm Duy.”…

Những dòng nước mắt chảy dài trên má tôi. Tôi hiểu đây là những lời nói cuối, là khúc hát cuối của Mẹ cho mối tình đầu đầy khổ đau của mình... Yêu mẹ nhiều hơn, và càng thương mẹ nhiều hơn …