Nhạc sĩ Thanh Bình (1932-2014) có thể xem như một trường hợp thú vị trong làng văn nghệ nước ta. Tên tuổi của ông rất ít người quen thuộc, nhưng nhắc đến bài hát “Tình lỡ” thì hầu như những ai yêu nhạc đều từng nghe qua hoặc từng hát qua: “Một vầng trăng vỡ đã thôi không theo nhau/ Cuộc tình đã lỡ với bao nhiêu thương đau/ Hết rồi thôi đã không còn gì thật rồi/ Chỉ còn hiu hắt cơn sầu không nguôi…”. Bài hát ấy được nhạc sĩ Thanh Bình viết cho mối tình đầu dang dở nhưng ám ảnh suốt đời ông!





NHẠC SĨ THANH BÌNH NGHE VÀNG MÙA THU SAU LƯNG TA…

TUY HÒA


Nhạc sĩ Thanh Bình viết rất ít, chỉ khoảng 10 ca khúc. Ông sống lặng lẽ, không đánh đu với giới nghệ sĩ và cũng không có ý định mưu cầu bất kỳ lợi ích gì từ nghệ thuật. 82 năm chìm nổi trên dương gian, ông chỉ có một đêm nhạc duy nhất do ca sĩ Ánh Tuyết đứng ra tổ chức trước khi ông qua đời không lâu. Bao nhiêu năm lầm lũi trong bóng tối, nhạc sĩ Thanh Bình run run bước lên sàn diễn tràn ngập ánh sáng để có đôi lời với người hâm mộ: “Tôi rất hân hạnh và cảm động khi biết mọi người còn nhớ đến tôi và thực hiện đêm nhạc cho tôi. Lâu lắm rồi tôi mới được nghe những bản nhạc của mình được hát trên sân khấu!”. Đêm nhạc đó khiến ca sĩ tham gia trình diễn lẫn khán giả theo dõi đều xúc động, vì họ được tri ân một nhạc sĩ tài hoa luôn giấu mình để gánh chịu những lận đận trớ trêu. Cũng trong đêm nhạc đó, đồng nghiệp cùng thế hệ của nhạc sĩ Thanh Bình là nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 chia sẻ: “Những nhạc sĩ trước đây viết nhạc chỉ để giãi bày tâm sự, tình cảm của mình chứ không vì danh lợi hay để được biết đến. Người đời thấy tác phẩm hay thì hát. Và với những tác giả thì việc được người đời hát nhạc phẩm của mình đã là một nguồn động viên, một món quà rất lớn rồi!”. Số tiền quyên góp trong đêm nhạc đó cũng không thể an ủi những ngày cuối đời cô độc và gieo neo của ông.  Nhạc sĩ Thanh Bình ra đi không có vợ con bên cạnh, chỉ có những ca khúc do ông viết thay lời đưa tiễn ông, nhất là bài hát “Tình lỡ” mang đầy dấu vết kỷ niệm đời ông: “Con đường mình đi sao chông gai/ Bước vào đời nhau bao lâu nay/ Em ơi, em ơi! Sao đắng cay/ Thôi đành vùi sâu tâm tư thôi/ Hết rồi còn chi đâu em ơi/ Hết rồi còn chi đâu em ơi...”.

Nhạc sĩ Thanh Bình tên thật Nguyễn Ngọc Minh. Ông sinh ra ở Bắc Ninh nhưng sớm mồ côi cha mẹ, nên phải phiêu dạt nhiều nơi, từ Thanh Hoá, Nam Định đến Thái Bình, Hưng Yên…Tuổi 20, Nguyễn Ngọc Minh bắt đầu tìm kiếm cơ hội sinh tồn bằng nghề viết lách, với bút danh Thanh Bình. Ngoài hai tiểu thuyết mang yếu tố tự truyện là “Gió dập mưa vùi” và “Mình còn trẻ lắm”, Thanh Bình còn cộng tác với các tờ báo lúc bấy giờ ở thủ đô như Liên Hiệp, Tin Sớm, Bình Minh… Đây cũng là lúc ông quen biết với một người đẹp đất Thăng Long tên Hằng. Dù chưa thề nguyền đính ước hoặc thề non hẹn biển, nhưng họ đã dành cho nhau trái tim nồng nàn thanh xuân.

Năm 1954, ông di cư vào Nam. Chuyến tàu khởi hành ở cảng Hải Phòng rít lên một hồi còi dài rời bến như lạnh lùng cắt đứt tơ duyên. Chuyến tàu rẽ sóng, chàng trai trên boong ngậm ngùi nhìn cô gái đứng trông theo cứ mờ dần như một chấm nhỏ trong hoàng hôn tím ngát. Vào Sài Gòn, nỗi hoài vọng miền Bắc giúp ông viết được nhiều ca khúc như “Những nẻo đường Việt Nam” bâng khuâng: “Suốt từ Cà Mau thẳng tới Nam Quan. Ôi những nẻo đường Việt Nam. Ơ! Ta đắp đường làng ta. Nhắn ai đi, xin chớ quên quê nhà…” hoặc “Lá thư về quê” bồi hồi: “Từ miền Nam viết thư về thăm xóm làng / Sắt son gửi trong mấy hàng / Thăm bà con dãi dầu năm tháng / Từ Tiền Giang thương qua Đèo Cả thương sang… / Em thơ ơi có còn học hành sớm tối / Áo nâu tươi gái làng còn che môi cười/ Và đàn bò còn nghe chim hót lưng đồi…”. Tuy nhiên, ông vẫn đi dạy tiếng Anh và tiếng Pháp để mưu sinh chứ không nhập cuộc giới sáng tác chuyên nghiệp! Rất nhiều người yêu ca khúc của nhạc sĩ Thanh Bình nhưng không hề gặp nhạc sĩ Thanh Bình trong bất kỳ chương trình biểu diễn hoặc giao lưu nào!
Đầu năm 1956, nhạc sĩ Thanh Bình nghe tin cô Hằng đã được bố mẹ gả vào một gia đình môn đăng hộ đối. Nghẹn ngào, ông viết ca khúc “Tình lỡ” tiếc nhớ người xưa: “Thôi rồi, còn chi đâu em ơi! Có còn lại chăng dư âm thôi/ Trong cơn thương đau men đắng môi/ Yêu rồi tình yêu sao chua cay/ Men nào bằng men thương đau đây/ Hỡi người bỏ ta trong mưa bay…”. Ca khúc “Tình lỡ” được Nhà xuất bản Tinh Hoa Miền Nam ấn hành. Và bức ảnh chân dung tác giả in kèm hé lộ cho công chúng thấy được hình ảnh một nhạc sĩ Thanh Bình rất điển trai. Không những vậy, khả năng của một người từng dan díu văn chương như nhạc sĩ Thanh Bình đã mang lại cho ca khúc “Tình lỡ” những lời hát thật đẹp: “Phương trời mình đi xa thêm xa/ Nghe vàng mùa thu sau lưng ta/ Em ơi, em ơi thu thiết tha...”.
Năm 1970, đạo diễn Lê Mộng Hoàng thực hiện tác phẩm điện ảnh “Nàng” với cặp tài tử lừng danh Thẩm Thuý Hằng và Trần Quang, đã lấy ca khúc “Tình lỡ” làm bài hát chính cho bộ phim. Ngoài việc đoạt giải vàng tại Liên hoan phim Á Châu ở Đài Loan, bộ phim “Nàng” còn tạo ra cơn sốt ca khúc “Tình lỡ” qua tiếng hát Khánh Ly: “Ơi người vì ta qua phong ba/ Có còn gì sâu trong tâm tư/ Mắt lệ mờ hoen dư âm xưa…”.

Tuy nhiên, cơ duyên “Tình lỡ” lan toả theo bộ phim “Nàng” không thể đẩy nhạc sĩ Thanh Bình vào hàng ngũ những người viết nhạc thượng thặng, bởi lẽ tự ông rút khỏi chốn danh vọng. Sự chới với trong mối tình đầu với người đẹp Hà Nội để lại cho ông vết thương quá lớn. Những kỷ niệm với cô Hằng cùng mùa thu vàng xa xăm thôi thúc ông viết thêm ca khúc “Tiếc một người” rồi buông bỏ cây đàn dạt dào giai điệu: “Nghe như mùi hương xưa từ quá khứ đưa về/ Lâng lâng hồn bay đi, lùi về xa dĩ vãng/ Hay người xưa trong nắng thấy thu vàng mênh mông/ Lá đò qua sông vắng mây mù trong mắt trong/ Bao nhiêu thời gian qua đường nét đã phai mờ/ Ôi bóng hình xa xưa chỉ còn trong quá khứ/ Lâu rồi nhưng vẫn nhớ vẫn rong hồn bơ vơ/ Cánh hồng bay theo gió chết đi còn tương tư…”.
Năm 1973, nhạc sĩ Thanh Bình cưới vợ và chọn lựa cuộc sống như một người dân lầm lũi chốn đô hội. Vợ chồng nhạc sĩ Thanh Bình mở một quán cơm bình dân ở quận 1 và có được cô con gái Mộng Ngọc. Đáng tiếc, cái hạnh phúc bình dị cũng không tồn tại được bao lâu. Hôn nhân đổ vỡ, nhạc sĩ Thanh Bình chấp nhận gà trống nuôi con. Rồi người con gái lớn lên, theo chồng buôn bán lại vướng nợ nần và tù tội. 

Trong một lần bộc bạch với ca sĩ Ánh Tuyết, nhạc sĩ Thanh Bình không giấu được chua xót: “Con gái tôi lận đận lắm, đời chồng trước của thì hợp pháp nhưng không bền. Đời thứ hai của nó thì không hôn thú nhưng cũng là chồng. Nó vướng vào lao lý cũng vì vòng đời cơ cực mà ra! Do nó ham tiền, hùn vốn làm ăn với người ta rồi gặp xui nên mắc họa!”.  Ca sĩ Ánh Tuyết cho biết thêm: "Trước đây, ông cùng con gái và con rể sống chung nhiều năm tại căn nhà thuê ở Gò Vấp, TP HCM. Vậy mà khi vợ đi tù khoảng một năm, anh con rể mang ông bỏ ở bến xe Miền Đông, rồi mặc ông già gầy gò, đang mắc nhiều bệnh với thùng quần áo cùng cái quạt máy cũ kỹ. May mà anh ta còn chút lương tâm, nhét lại cho ông lão 200 nghìn đồng. Ông nhạc sĩ già, gầy gò và ốm yếu đang mắc nhiều bệnh nguy nan, bơ vơ với thùng quần áo cùng cái quạt máy cũ kỹ. Ông sống lây lất gần tháng trời với bánh mì hay ăn tạm miếng cháo qua ngày. Ông đưa chứng minh nhân dân thuê được chiếc chiếu 500 đồng/ ngày, tìm đại chỗ trống ngả cái lưng, sáng ra thấy người ta cũng ngủ đông nghẹt xung quanh. Cũng còn một chút an ủi, ông còn có những người cháu gọi là cậu ruột. Họ cũng mồ côi cha mẹ. Và họ sẵn sàng đón ông về chăm lo nuôi dưỡng, túm tụm đùm bọc nhau trong căn nhà chỉ 21m2 mà có tám nhân khẩu bên bờ kênh Nhiêu Lộc…”

Cũng may, sau khi nhạc sĩ Thanh Bình qua đời ít lâu, thì con gái ông – Mộng Ngọc được trở về cuộc sống tự do và nhận lại hai sổ tiết kiệm này trị giá 255 triệu đồng do những người hảo tâm ủng hộ ủng hộ cha mình. Mộng Ngọc xúc động trước món quà thừa kế không lớn lắm, nhưng gói ghém tất cả hạnh phúc một đời thân phụ gieo neo!


Bây giờ nhạc sĩ Thanh Bình đã bay về miền thăm thẳm. Thành bại hay sướng khổ cũng đã xong một số kiếp. Chỉ còn bài hát “Tình lỡ” tiếp tục được các ca sĩ Ngọc Lan, Lệ Quyên, Thanh Hà, Đàm Vĩnh Hưng… cất cao giọng ca, như gửi lại nhân gian dùm nhạc sĩ Thanh Bình một niềm yêu xót xa và ám ảnh “phương trời mình đi xa thêm xa, nghe vàng mùa thu sau lưng ta”./.

Chân dung