Nhạc sĩ Thanh
Bình (1932-2014) có thể xem như một trường hợp thú vị trong làng văn nghệ nước
ta. Tên tuổi của ông rất ít người quen thuộc, nhưng nhắc đến bài hát “Tình lỡ”
thì hầu như những ai yêu nhạc đều từng nghe qua hoặc từng hát qua: “Một vầng
trăng vỡ đã thôi không theo nhau/ Cuộc tình đã lỡ với bao nhiêu thương đau/ Hết
rồi thôi đã không còn gì thật rồi/ Chỉ còn hiu hắt cơn sầu không nguôi…”. Bài
hát ấy được nhạc sĩ Thanh Bình viết cho mối tình đầu dang dở nhưng ám ảnh suốt
đời ông!
NHẠC SĨ THANH BÌNH NGHE VÀNG MÙA THU SAU LƯNG TA…
TUY HÒA
Nhạc sĩ Thanh
Bình viết rất ít, chỉ khoảng 10 ca khúc. Ông sống lặng lẽ, không đánh đu với giới
nghệ sĩ và cũng không có ý định mưu cầu bất kỳ lợi ích gì từ nghệ thuật. 82 năm
chìm nổi trên dương gian, ông chỉ có một đêm nhạc duy nhất do ca sĩ Ánh Tuyết đứng
ra tổ chức trước khi ông qua đời không lâu. Bao nhiêu năm lầm lũi trong bóng tối,
nhạc sĩ Thanh Bình run run bước lên sàn diễn tràn ngập ánh sáng để có đôi lời với
người hâm mộ: “Tôi rất hân hạnh và cảm động khi biết mọi người còn nhớ đến tôi
và thực hiện đêm nhạc cho tôi. Lâu lắm rồi tôi mới được nghe những bản nhạc của
mình được hát trên sân khấu!”. Đêm nhạc đó khiến ca sĩ tham gia trình diễn lẫn khán giả
theo dõi đều xúc động, vì họ được tri ân một nhạc sĩ tài hoa luôn giấu mình để
gánh chịu những lận đận trớ trêu. Cũng trong đêm nhạc đó, đồng nghiệp cùng thế
hệ của nhạc sĩ Thanh Bình là nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 chia sẻ: “Những nhạc sĩ trước
đây viết nhạc chỉ để giãi bày tâm sự, tình cảm của mình chứ không vì danh lợi
hay để được biết đến. Người đời thấy tác phẩm hay thì hát. Và với những tác giả
thì việc được người đời hát nhạc phẩm của mình đã là một nguồn động viên, một
món quà rất lớn rồi!”. Số tiền quyên góp trong đêm nhạc đó cũng không thể an ủi
những ngày cuối đời cô độc và gieo neo của ông. Nhạc sĩ Thanh Bình ra đi không có vợ con bên cạnh,
chỉ có những ca khúc do ông viết thay lời đưa tiễn ông, nhất là bài hát “Tình lỡ”
mang đầy dấu vết kỷ niệm đời ông: “Con đường mình đi sao chông gai/ Bước vào đời
nhau bao lâu nay/ Em ơi, em ơi! Sao đắng cay/ Thôi đành vùi sâu tâm tư thôi/ Hết
rồi còn chi đâu em ơi/ Hết rồi còn chi đâu em ơi...”.
Nhạc sĩ Thanh
Bình tên thật Nguyễn Ngọc Minh. Ông sinh ra ở Bắc Ninh nhưng sớm mồ côi cha mẹ,
nên phải phiêu dạt nhiều nơi, từ Thanh Hoá, Nam Định đến Thái Bình, Hưng Yên…Tuổi
20, Nguyễn Ngọc Minh bắt đầu tìm kiếm cơ hội sinh tồn bằng nghề viết lách, với
bút danh Thanh Bình. Ngoài hai tiểu thuyết mang yếu tố tự truyện là “Gió dập
mưa vùi” và “Mình còn trẻ lắm”, Thanh Bình còn cộng tác với các tờ báo lúc bấy
giờ ở thủ đô như Liên Hiệp, Tin Sớm, Bình Minh… Đây cũng là lúc ông quen biết với
một người đẹp đất Thăng Long tên Hằng. Dù chưa thề nguyền đính ước hoặc thề non
hẹn biển, nhưng họ đã dành cho nhau trái tim nồng nàn thanh xuân.
Năm 1954, ông di
cư vào Nam. Chuyến tàu khởi hành ở cảng Hải Phòng rít lên một hồi còi dài rời bến
như lạnh lùng cắt đứt tơ duyên. Chuyến tàu rẽ sóng, chàng trai trên boong ngậm
ngùi nhìn cô gái đứng trông theo cứ mờ dần như một chấm nhỏ trong hoàng hôn tím
ngát. Vào Sài Gòn, nỗi hoài vọng miền Bắc giúp ông viết được nhiều ca khúc như
“Những nẻo đường Việt Nam” bâng khuâng: “Suốt từ Cà Mau thẳng tới Nam Quan. Ôi
những nẻo đường Việt Nam. Ơ! Ta đắp đường làng ta. Nhắn ai đi, xin chớ quên quê
nhà…” hoặc “Lá thư về quê” bồi hồi: “Từ miền Nam viết thư về thăm xóm làng / Sắt
son gửi trong mấy hàng / Thăm bà con dãi dầu năm tháng / Từ Tiền Giang thương
qua Đèo Cả thương sang… / Em thơ ơi có còn học hành sớm tối / Áo nâu tươi gái
làng còn che môi cười/ Và đàn bò còn nghe chim hót lưng đồi…”. Tuy nhiên, ông vẫn
đi dạy tiếng Anh và tiếng Pháp để mưu sinh chứ không nhập cuộc giới sáng tác
chuyên nghiệp! Rất nhiều người yêu ca khúc của nhạc sĩ Thanh Bình nhưng không hề
gặp nhạc sĩ Thanh Bình trong bất kỳ chương trình biểu diễn hoặc giao lưu nào!
Đầu năm 1956, nhạc
sĩ Thanh Bình nghe tin cô Hằng đã được bố mẹ gả vào một gia đình môn đăng hộ đối.
Nghẹn ngào, ông viết ca khúc “Tình lỡ” tiếc nhớ người xưa: “Thôi rồi, còn chi
đâu em ơi! Có còn lại chăng dư âm thôi/ Trong cơn thương đau men đắng môi/ Yêu
rồi tình yêu sao chua cay/ Men nào bằng men thương đau đây/ Hỡi người bỏ ta
trong mưa bay…”. Ca khúc “Tình lỡ” được Nhà xuất bản Tinh Hoa Miền Nam ấn hành.
Và bức ảnh chân dung tác giả in kèm hé lộ cho công chúng thấy được hình ảnh một
nhạc sĩ Thanh Bình rất điển trai. Không những vậy, khả năng của một người từng
dan díu văn chương như nhạc sĩ Thanh Bình đã mang lại cho ca khúc “Tình lỡ” những
lời hát thật đẹp: “Phương trời mình đi xa thêm xa/ Nghe vàng mùa thu sau lưng
ta/ Em ơi, em ơi thu thiết tha...”.
Năm 1970, đạo diễn
Lê Mộng Hoàng thực hiện tác phẩm điện ảnh “Nàng” với cặp tài tử lừng danh Thẩm
Thuý Hằng và Trần Quang, đã lấy ca khúc “Tình lỡ” làm bài hát chính cho bộ
phim. Ngoài việc đoạt giải vàng tại Liên hoan phim Á Châu ở Đài Loan, bộ phim
“Nàng” còn tạo ra cơn sốt ca khúc “Tình lỡ” qua tiếng hát Khánh Ly: “Ơi người
vì ta qua phong ba/ Có còn gì sâu trong tâm tư/ Mắt lệ mờ hoen dư âm xưa…”.
Tuy nhiên, cơ
duyên “Tình lỡ” lan toả theo bộ phim “Nàng” không thể đẩy nhạc sĩ Thanh Bình
vào hàng ngũ những người viết nhạc thượng thặng, bởi lẽ tự ông rút khỏi chốn
danh vọng. Sự chới với trong mối tình đầu với người đẹp Hà Nội để lại cho ông vết
thương quá lớn. Những kỷ niệm với cô Hằng cùng mùa thu vàng xa xăm thôi thúc
ông viết thêm ca khúc “Tiếc một người” rồi buông bỏ cây đàn dạt dào giai điệu:
“Nghe như mùi hương xưa từ quá khứ đưa về/ Lâng lâng hồn bay đi, lùi về xa dĩ
vãng/ Hay người xưa trong nắng thấy thu vàng mênh mông/ Lá đò qua sông vắng mây
mù trong mắt trong/ Bao nhiêu thời gian qua đường nét đã phai mờ/ Ôi bóng hình
xa xưa chỉ còn trong quá khứ/ Lâu rồi nhưng vẫn nhớ vẫn rong hồn bơ vơ/ Cánh hồng
bay theo gió chết đi còn tương tư…”.
Năm 1973, nhạc
sĩ Thanh Bình cưới vợ và chọn lựa cuộc sống như một người dân lầm lũi chốn đô hội.
Vợ chồng nhạc sĩ Thanh Bình mở một quán cơm bình dân ở quận 1 và có được cô con
gái Mộng Ngọc. Đáng tiếc, cái hạnh phúc bình dị cũng không tồn tại được bao
lâu. Hôn nhân đổ vỡ, nhạc sĩ Thanh Bình chấp nhận gà trống nuôi con. Rồi người
con gái lớn lên, theo chồng buôn bán lại vướng nợ nần và tù tội.
Trong một lần
bộc bạch với ca sĩ Ánh Tuyết, nhạc sĩ Thanh Bình không giấu được chua xót: “Con
gái tôi lận đận lắm, đời chồng trước của thì hợp pháp nhưng không bền. Đời thứ
hai của nó thì không hôn thú nhưng cũng là chồng. Nó vướng vào lao lý cũng vì
vòng đời cơ cực mà ra! Do nó ham tiền, hùn vốn làm ăn với người ta rồi gặp xui
nên mắc họa!”. Ca sĩ Ánh Tuyết cho biết thêm: "Trước đây, ông cùng
con gái và con rể sống chung nhiều năm tại căn nhà thuê ở Gò Vấp, TP HCM. Vậy
mà khi vợ đi tù khoảng một năm, anh con rể mang ông bỏ ở bến xe Miền Đông, rồi
mặc ông già gầy gò, đang mắc nhiều bệnh với thùng quần áo cùng cái quạt máy cũ
kỹ. May mà anh ta còn chút lương tâm, nhét lại cho ông lão 200 nghìn đồng. Ông
nhạc sĩ già, gầy gò và ốm yếu đang mắc nhiều bệnh nguy nan, bơ vơ với thùng quần
áo cùng cái quạt máy cũ kỹ. Ông sống lây lất gần tháng trời với bánh mì hay ăn
tạm miếng cháo qua ngày. Ông đưa chứng minh nhân dân thuê được chiếc chiếu 500 đồng/
ngày, tìm đại chỗ trống ngả cái lưng, sáng ra thấy người ta cũng ngủ đông nghẹt
xung quanh. Cũng còn một chút an ủi, ông còn có những người cháu gọi là cậu ruột.
Họ cũng mồ côi cha mẹ. Và họ sẵn sàng đón ông về chăm lo nuôi dưỡng, túm tụm
đùm bọc nhau trong căn nhà chỉ 21m2 mà có tám nhân khẩu bên bờ kênh Nhiêu
Lộc…”
Cũng may, sau
khi nhạc sĩ Thanh Bình qua đời ít lâu, thì con gái ông – Mộng Ngọc được trở về
cuộc sống tự do và nhận lại hai sổ tiết kiệm này trị giá 255 triệu đồng do những
người hảo tâm ủng hộ ủng hộ cha mình. Mộng Ngọc xúc động trước món quà thừa kế
không lớn lắm, nhưng gói ghém tất cả hạnh phúc một đời thân phụ gieo neo!
Bây giờ nhạc sĩ
Thanh Bình đã bay về miền thăm thẳm. Thành bại hay sướng khổ cũng đã xong một số
kiếp. Chỉ còn bài hát “Tình lỡ” tiếp tục được các ca sĩ Ngọc Lan, Lệ Quyên,
Thanh Hà, Đàm Vĩnh Hưng… cất cao giọng ca, như gửi lại nhân gian dùm nhạc sĩ
Thanh Bình một niềm yêu xót xa và ám ảnh “phương trời mình đi xa thêm xa, nghe
vàng mùa thu sau lưng ta”./.