Thơ Trúc Thông nói chung kỹ lưỡng, cầu kỳ, tính toán chi li tới từng con chữ. Nhưng nhờ đức tính không bình thường của sự bản năng dịu dàng ẩn kín nơi sâu thẳm của tâm hồn, ấm áp của tình người, tình đời, quyết liệt cúa ý chí mà nó được người đời chấp nhận. Mỗi bài thơ của Trúc Thông là một khoảnh khắc đời người đã được chiêm nghiệm và chắt lọc khiến ta không thể dễ dàng lạnh lùng bỏ qua.
Hai người sặc mùi rượu.
Tôi cằn nhằn:
- Khuya thế này, rét thế này…
Trúc Thông đóng cửa lại, nói giọng rất hách:
- Anh phải thấy anh vinh dự được tiếp hai thi sĩ vào nửa
đêm đến chơi, mưa rét thì có gì mà phải phàn nàn? Dậy lấy rượu ra đây ngay đi!
Tôi hồi ấy sức còn khoẻ, uống rựơu thành thần nên việc
tiếp rượu bạn nửa đêm là chuyện thường. Lâm Huy Nhuận là tay thơ nổi tiếng, từ
thời trẻ toanh. Rượu Nhuận cũng lừng danh. Lại giỏi bói toán, xem tướng số. Giỏi
cả thuốc Nam thuốc Bắc nên tôi khá vị nể. Trúc Thông đưa cho Nhuận một cành lá,
bảo Nhuận uống một ly rồi nói xem sao.
Nhuận cầm li rượu lên, nhìn tôi, nhìn Trúc Thông rồi
nhìn chùm lá, nhâm nhi ngắm nghía một lúc rồi phán:
- Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ…Đêm nay quá tuyệt
vời, ngay ngày mai mình xuất hành thì khỏi phải bàn…
Tôi chưa bao giờ xem bói lá, xem các loại bói toán,
lúc ấy càng chưa kịp hiểu gì thì Trúc Thông tiếp:
- Mai hay bây giờ cũng được, tôi đã sẵn sàng thế nên mới
kéo cậu đến đây rủ Trung Trung Đỉnh cùng đi .
- Đi đâu? Tôi hỏi.
- Đi Tây Nguyên, Trúc Thông nói dứt khoát.
- Không, tôi có chương trình khác rồi, tôi nói.
- Không đi được thì ông viết thư cho bạn bè ông tiếp bọn
tôi ở trong đó cũng được.
- Nhât trí, tôi tiếp. Vinh dự tự hào cho cái thằng tôi
và cho cả các bạn tôi quá..
Nói rồi tôi ngồi viết lá thư cho mấy người bạn thân, bảo
là, chúng mày sắp được vinh hạnh hầu rượu hai thi sĩ đương đại hàng đầu của Việt
Nam, đó là Trúc Thông và Lâm Huy Nhuận. Hãy lo chu đáo cho hai văn nhân kẻo xấu
mặt tao!
Trúc Thông nheo nheo mắt đọc rồi nói:
- Được! Nhưng ông phải sửa cho tôi một chữ.
- Chữ gì?
- Hai thi sĩ được rồi, không có hàng đầu hàng cuối gì
hết.
Tôi nhất trí lấy tờ giấy khác viết lại theo ý anh.
Đúng là Trúc Thông! Lúc chơi cũng nghiêm chỉnh. Tôi cứ nghĩ là vui rượu tào lao
cho xôm trò, không ngờ tối hôm sau, tôi nhận được tin từ chị gái Trúc Thông, rằng
hai cậu ấy khăn gói lên tầu đi rồi. Hồi ấy chưa có điện thoại di động, chứ như
bây giờ chắc tôi thế nào cũng nhắn vài cái tin nhăng cuội trêu hai thi sĩ với
những lời cũng nhăng cuội cho họ khi hành phương Nam rồi.
Hồi ấy Trúc Thông chưa vợ. Mà tuổi cũng đã "đứng"
rồi nên được bạn bè chiều chuộng. Nhiều người tế nhị hay né tránh hỏi anh về
cái khoản yêu đương. Tôi thì khác. Tôi hay bỗ bã, nói toạc móng heo ra với Trúc
Thông rằng, hình như bác có "vấn đề" gì đó về giới tính. Thậm chí thỉnh
thoảng đi uống bia, tôi hay gạ Trúc Thông cùng đi "làm thủy lợi", thực
ra cũng là tranh thủ "ngó" một phát xem ông anh cái khoản kia nó to
nhỏ dài ngắn "ra răng", lỡ có sao sao thì thôi không trêu chọc nữa.
Phàm ba cái anh cao cao tuổi chưa vợ hay có cái tính cảnh giác. Trúc Thông
không ngoại lệ. Anh không để cho người đời thọc mạch. Tôi không thọc mạch,
nhưng vì thân nhau nên đôi khi quên cả ý tứ. Tôi cũng hay muốn giới thiệu cô
này, o kia cho ông anh. Nhưng Trúc Thông chỉ cười cười, lạnh ngắt, chả thấy có
tí phản ứng nào cho nó sinh động.
Đành thôi vậy.
Tôi chơi với Trúc Thông khá lâu rồi. Từ ngày tôi ở
trong Nam chuyển ra, được Thanh Thảo giới thiệu. Anh ở với mẹ và bà chị gái.
Nhà phố cổ. Người cũng cổ. Công việc ở Đài
tiếng nói Việt Nam hồi ấy tôi thấy cũng cổ cổ. Bạn bè của Trúc Thông tôi gặp hầu
hết ở nhà anh, cũng đều cổ quái, khác thường. Bạn nam thì ngất ngưởng như lúc
nào cũng rượu rượu say say, trẻ có, già có, nhưng xem ra rất ít người bình thường.
Ai cũng có vẻ khang khác.
Ví dụ như nhà lý luận phê bình Đào Thái Tôn. Mỗi lần
anh Tôn đến là một lần tôi thấy không khí trong nhà bớt lạnh. Không phải anh
nóng, mà từ anh ấy toát lên cái sự rộn ràng. Anh chào bà cụ (mẹ Trúc Thông) rất
kính cẩn, nghiêm ngắn nhưng sao tôi vẫn thấy buồn cười! Khi nào đến anh cũng có
chút xíu gì đó làm quà, khi thì mấy quả cau nho nhỏ, lá trầu xinh. Khi thì ít
cái hương vòng, vài ba cái bánh tro, bánh hỏi rất tình cờ vớ vẩn, hình như đi
qua đâu đó, tiện thì mua không có chủ định trước, nhưng rất trân trọng. Anh ngồi
co chân lên ghế, đọc mấy chữ nho trên hoành phi câu đối vanh vách, rồi diễn giải
ý nghĩa ngọn nguồn, khiến tôi cảm phục vô cùng.
Rồi ai nữa? Rất nhiều: Hữu Thỉnh khi nào đến cũng có
hương hoa, sau khi chào mẹ,
chào chị Trí rất lễ phép chu đáo xong thì thắp hương khấn vái xì xụp một lúc
lâu rồi mới ngồi trò chuyện. Rồi Dương Thu Hương. Chị Hương đến đầu phố đã nghe
tiếng oang oang.
Có lẽ người lịch thiệp nhẹ nhàng nhất, ấy là họa sĩ
Lương Xuân Đoàn. Lọt thỏm trong mớ bạn "hầm hố" của Trúc Thông. Chính
họa sĩ Lương Xuân Đoàn giữ cho ông chủ Trúc Thông nền nã khiêm nhu hết cả cao
đàm khoát luận như với người khác. Lương Xuân Đoàn và Trúc Thông mà bàn về thơ
và về hội họa thì tôi thấy hợp nhau vô cùng. Một người luôn luôn nghiêm trọng,
căng thẳng (ấy là Trúc Thông). Còn một người dịu dàng, khiêm tốn (đó là Lương
Xuân Đoàn). Đúng là "dịu dàng quá dịu dàng không chịu nổi". Nhưng thấy
cũng có hôm chả biết hai bác bàn luận cái gì mà cũng có vẻ quyết liệt tâm đắc
vượt "chỉ tiêu", thấy sau đó hai người ngồi lù lù uống nước trà nhăm
nhắp không ai buồn nói với ai, có vẻ không khoan nhượng. Kinh! Tôi thì chỉ là
"quan sát viên" chuyên ăn theo nói không leo, mỗi khi các bác bàn luận
về nghệ thuật thì "bố cháu" ngồi im re, đánh trống lảng cho lành!
Bà mẹ Trúc Thông thì quanh năm tôi thấy cụ quanh quẩn ở
nhà, lúc nào cũng mặc tạp dề, khi xuống bếp phía sau nhà lo nấu nước cho con
giai tiếp khách. Anh nào thân thiết lắm thì bà ngồi nói dăm câu ba chuyện rồi
quay ra với công việc làm mấy chõ giá đỗ và xách xô đi xin nước gạo của hàng
xóm về nuôi lợn và nuôi thi sĩ. Sau này cụ mất, Trúc thông có bài thơ "Bờ sông vẫn gió" viết về mẹ rất hay. Nếu
mà chỉ nói là rất hay thì tôi e chưa đủ. Trúc Thông không hề nghiêm trọng về cấu
tứ về đề tài ở bài thơ này. Bài thơ được viết ra dễ dàng, đơn giản như là khi
nhớ mẹ mà thốt lên thôi. Vì thế nó nhập vào người đọc cũng rất nhẹ nhàng đơn giản.
Đọc xong cái, nó ngưng đọng lại sâu lắng như tình mẹ con của chúng ta rất chi
thường ngày vậy:
"Lá ngô lay ở bờ sông
"Bờ sông vẫn gió
người không thấy về"...
Tôi không muốn tán, không muốn khen bài thơ này hay.
Nhưng tôi muốn nói đến phẩm chất đặc biệt của thơ Trúc Thông. Ấy là phẩm chất
thi sĩ. Nó tự nhiên như bản thân sự việc hẳn nhiên là như vậy. Cái chất thi sĩ
hồn nhiên tự nó xúc tác vào từng con chữ. Nó gợi tình, gợi ý mà không hiển lộ
như Nguyễn Bính, Hoàng Cầm. Nó nép sau cánh cửa khép hờ của thi tứ của đề tài.
Thơ Trúc Thông nói chung thì rất cầu kỳ chắt lọc. Nhưng ở bài thơ này nó vượt
ra khỏi tính cầu toàn chắt lọc kỹ lưỡng của nhà thơ. Nó vượt ra khỏi khuôn khổ,
tính toán của người làm thơ. Và nó thành công ngoài ý muốn của cả người thơ lẫn
người bàn luận.
Thơ Trúc Thông nói chung kỹ lưỡng, cầu kỳ, tính toán
chi li tới từng con chữ. Nhưng nhờ đức tính không bình thường của sự bản năng dịu
dàng ẩn kín nơi sâu thẳm của tâm hồn, ấm áp của tình người, tình đời, quyết liệt
cúa ý chí mà nó được người đời chấp nhận. Mỗi bài thơ của Trúc Thông là một khoảnh
khắc đời người đã được chiêm nghiệm và chắt lọc khiến ta không thể dễ dàng lạnh
lùng bỏ qua. Đọc thơ Trúc Thông buộc ta phải nghĩ ngợi suy tư. Thực ra ông là
thi sĩ của dịu dàng, khẽ khàng, tinh tế, sâu lắng, thâm trầm và tươi trẻ. Tôi đặc
biệt mê phần thơ thiếu nhi của Trúc Thông. Nó vừa hồn hậu, trong sáng, vừa tự
nhiên như trẻ thơ vậy.
*
Các cụ ta xưa có câu: "ở hiền gặp lành". Câu
này vận vào Trúc Thông hồi trẻ thì có khi sai. Sai vì tôi thấy Trúc Thông xưa
nay vẫn giữ nguyên truyền thống ở hiền hiền mà chả thấy gặp lành mấy. Lấy vợ
thì mãi năm 48 cái xuân xanh mới "bắt" được nàng. Mà lấy vợ muộn thì
cái lẽ đương nhiên là có con muộn. Nếu theo cách nhìn thiển cận của một vài người,
thấy Trúc Thông đẻ được hai "ả Tố Nga" thì bảo là hai "thị mẹt"!
May mà bây giờ quan niệm người ta đã khác: Gái hay trai chỉ hai là được.
Bây giờ hai "ả Tố Nga" của Trúc Thông đã ra
ràng, một con bay sang bên Nhật học hành, về, vô Sài thành kiếm việc. Một con
nhào sang học mãi bên Hàn làm cái thạc sĩ hoàn toàn do tiền hai nước bạn cấp
cho học bổng. Về nhà hai “ả” lại cũng phải tự lo công ăn việc làm, Trúc Thông
không phải lo chạy.
Thực ra Trúc
Thông thi sĩ sau cơn tai biến, trả nàng thơ về với trời, chỉ còn mỗi việc ngồi
một chỗ lo làm "lãnh đạo". Các "nhân viên" của Trúc thông gồm
có bà vợ tre trẻ, hai o con gái xinh xắn giỏi giang, nói tiếng Tầu tiếng Tây,
tiếng Hàn veo véo. Trúc Thông về hưu, bạn hữu vẫn đông, đặc biệt các nhà thơ lớp
sồn sồn có Nguyễn Lương Ngọc, Dương Kiều Minh, Trần Quốc Thực – ba nhà thơ nổi
tiếng đã mất. Hồi còn sống họ suốt ngày quẩn quanh bên Trúc Thông. Quẩn quẩn
quanh quanh cũng chỉ vì thơ. Sau nữa là Lương Xuân Đoàn, rồi Trần Anh Thái. Lớp
trẻ một tí như Phan Huyền Thư thân với Trúc Thông còn hơn cả tôi.
Lối thân thiết của các thi sĩ cũng khác người. Họ làm
lơ, bơ cái chuyện thơ phú văn chương sang một bên. Họ quan tâm tới nhau thiết
thực và cụ thể hơn người đời nhiều. Họ chơi với nhau gắn bó khiến cho người đời
phải vị nể. Hóa ra hậu vận Trúc Thông về già khớ. Thật đáng khen cho cái số may
lúc này có vợ hiền con khôn, nhẹ gánh thi nhân, nhẹ gánh đường đời.
Tôi hay bảo, mong chàng một đôi khi quay lại với nàng
thơ cho cuộc sống thêm thi vị.
Bây giờ ngoài bẩy "sọi" chơi quả tai biến cả
chục năm nay, nằm một chỗ, đi lại khó khăn, nói năng cũng khó khăn, gác chân
lên gối mơ mơ mộng mộng gì gì, thỉnh thoảng tôi đến, tôi phịa ra vài mẩu chuyện
khôi hài của giới văn chương. Trúc Thông không nói được nhưng nghe khá rõ. Có
câu chuyện tả một cha quan chức tự xưng là nhà Lý Luận phê bình với lại giáo sư
gì đó để bịp thiên hạ. Quan chức văn nghệ, nhưng cả đời chả viết được bài gì
cho ra hồn, đi đến đâu cũng rao giảng đạo đức với lại huấn thị. Ăn theo nói leo
nghị quyết tưởng thế là đủ. Bỗng một hôm hắn ta vô Sài Gòn bị bắt vì tội chả
văn nghệ văn gừng gì. Nghe nói bọn đàn em đưa lão vô nhà chứa chiêu đãi rồi
không may bị công an tóm.
Trúc Thông nghe chuyện cười khùng khục cả tiếng đồng hồ.
Cười xô cả bàn cả ghế. Cười trào cả nước mắt nước mũi đầy khoái cảm. Tôi lấy điện
thoại di động ra mở ảnh vài o bạn cũ của Trúc Thông ra hỏi biết ai không? Y cười
cười, lắc đầu. Tôi bảo nói thật đi, có yêu em này không. Trúc thông một mực cười
cười lắc đầu.
Khôn thế!
