Viện sĩ Anders Olsson, Chủ tịch Ủy ban Nobel Văn học đã
nhận xét về sự nghiệp văn học của Ennie Arnaux: “Đó là một bài văn xuôi rất
mạnh mẽ, ngắn gọn và không khoan nhượng”.
Ennie Arnaux - Bài văn xuôi mạnh mẽ
BÙI XUÂN
Trên Los Angeles Times ngày 28 tháng 9 năm
2001, nữ biên tập viên Susan Salter Reynold, đồng tác giả của cuốn sách Building
the Future: Big Teaming for Audacious Innovation (Xây dựng tương lai: Hợp
tác lớn để đổi mới sáng tạo) đã có một nhận xét ấn tượng về Ennie Arnaux:
“Ennie Arnaux không sợ cảm xúc. Bà viết như một vị tướng chỉ huy một đội
quân cảm xúc rộng lớn”. Ngày 6 tháng 10 năm 2022, sau khi Viện Hàn lâm Khoa học
Hoàng gia Thụy Điển công bố Annie Arnaux đoạt giải Nobel Văn học 2022, Tổng thống
Pháp Emmanuel Macron, đã viết trên Twitter: “Tiếng nói của bà là quyền tự do của
phụ nữ và sự lãng quên của thế kỷ”.
Trong cuộc phóng vấn liền sau thông báo chính thức về
Giải Nobel Văn học 2022, Viện sĩ Anders Olsson, Chủ tịch Ủy ban Nobel Văn học của
Viện Hàn lâm Khoa hoc Hoàng gia Thụy Điển đã nhận xét về sự nghiệp văn học của
Ennie Arnaux: “Đó là một bài văn xuôi rất mạnh mẽ, ngắn gọn và không khoan
nhượng”.Viện Hàn lâm Khoa hoc Hoàng gia Thụy Điển nêu lí do trao giải thưởng
Nobel văn học 2022 cho Ennie Arnaux là: “vì lòng dũng cảm và sự nhạy bén
lạnh lùng mà bà đã khám phá ra gốc rễ, sự ghẻ lạnh và những hạn chế chung của
kí ức cá nhân” (for the courage and clinical1 acuity with which she
uncovers the roots, estrangements and collective restraints of personal
memory).
Nhà văn Ennie Arnaux có tên khai sinh là Annie
Thérèse Blanche Duchesne. Bà sinh ngày 1 tháng 9 năm 1940, tại Lilebonne, thuộc
tỉnh Seine-Maritime, trong vùng Normandie ở miền Bắc nước Pháp. Bà trải qua thời
thơ ấu và tuổi trẻ tại Yvetot, một thị trấn nhỏ cũng thuộc vùng Normandie, cách
Rouen 32km, cách Le Havre 46km, và cách bở biển Côte d’Albâtre ở Saint-Valery-en-Caux
28km. Gia đình của Ennie Arnaux thuộc tầng lớp bình dân. Cha và mẹ của bà
là nông dân, công nhân, về sau mở một tiệm bán tạp hóa và cà phê, để làm kế
sinh nhai cho cả gia đình. Sau tốt nghiệp trung học, bà theo học tại các trường
Đại học Rouen, Đại học Bordeaux và trở thành giáo viên dạy tiếng Pháp. Bà ôm ấp
giấc mơ viết văn từ thời còn bé nhưng mãi đến khi lập gia đình, đi dạy học, có
hai con… bà mới thực hiện được giấc mơ này. Bà là một nhà văn lấy cuộc đời của
mình làm chất liệu cho những cuốn sách của mình. Bà không ngại kể những câu
chuyện tình yêu và tình dục của mình. Bà từng phát biểu: “Tôi viết về những cuộc
tình của tôi và sống với những cuốn sách của tôi”.
Giờ đây Ennie Arnaux đã ở tuổi 82, là nhà văn nữ
thứ 17 thắng giải Nobel Văn học, tỏ ra vui mừng, hạnh phúc bước vào tòa lâu đài
rực rỡ của văn chương thế giới, song rất ít người biết rằng, để trở thành một
Nhà Văn, bà đã phải trả giá bằng hạnh phúc đang thời kì nồng ấm nhất của mình.
Đó là vào năm 1974, khi bà viết tác phẩm đầu tay Les Armoires vides (Những
chiếc tủ trống) - là một tự truyện, kể về thời tuổi trẻ của bà, kể cả
lần bà làm tình đầu tiên và phải phá thai năm 18 tuổi - để không bị chồng dè biểu,
can ngăn và để có thời giờ tự do ngồi viết, bà đã phải nói dối với chồng là
đang làm luận án tiến sĩ.
Năm 1984, cuốn tự truyện mới La Place (Nơi
chốn) của bà được trao giải Renaudot. Cuốn sách này đã được dịch sang tiếng Việt
với nhan đề Một chỗ trong đời, người dịch là dịch giả Nguyễn Thị Thúy An,
do NXB Hội Nhà văn phối hợp với Trung tâm Văn hóa Nhã Nam văn ấn hành vào năm
2016.
Năm 2008, cuốn tiểu thuyết tiêu biểu nhất của bà
là Les Années (Năm tháng), đã được NXB Gallimard phát hành và
liên tiếp nhận được các giải thưởng văn học giá trị. Cũng trong năm này,
Ennie Arnaux nhận giải thưởng Prix de la langue française, vinh danh toàn
bộ sự nghiệp văn chương của bà. Năm 2019, tạp chí Le Monde đã xếp cuốn
Les Années của Ennie Arnaux vào danh mục 100 tác phẩm văn chương sáng giá
nhất của nền văn học Pháp.
Năm 2016, Ennie Arnaux xuất bản tác phẩm Mémoire
de fille (Kí ức của cô gái) mà bà từng hoãn viết nhiều lần. Bà kể lại: “Tôi
bị ám ảnh bới ý nghĩ mình có thể chết mà không kịp viết về cô gái ngay từ rất sớm
đã được tôi đặt cho cái tên “cô nàng năm 58”, “để làm sao nhắt cô nàng Annie
Duchesne đó, để sao cho có thể “phá hủy cô gái từng là mình” (Dẫn theo lời giới
thiệu tác phẩm trên hppt://www.tiki.vn). Tác phẩm này cũng đã được dịch
sang tiếng Việt với nhan đề là Hồi ức thiếu nữ, người dịch là dịch giả
Bảo Chân, cũng do NXB Hội Nhà văn phối hợp với Trung tâm Văn hóa Nhã Nam ấn
hành vào năm 2021. Như thế, có nghĩa là ở Việt Nam đã tiếp nhận tác phẩm văn học
của Ennie Arnaux từ trước khi Ennie Arnaux được Viện Hàn lâm Khoa học
Hoàng gia Thụy Điển gọi tên.
Ennie Ernaux là một nhà văn nữ đương đại “đấu
tranh không mệt mỏi chống lại phân biệt và bất công xã hội, bà đặc biệt tiên
phong trong phong trào chống lại nạn bất bình đẳng giới”2. Bà trở thành một
nhân vật nữ quyền. Thông qua các tác phẩm của mình, bà đã tạo ra một trường ảnh
hưởng về sự gần gũi của một người phụ nữ đã lớn lên cùng những biến động của xã
hội Pháp đương thời. Bà đã không ngừng khám phá trải nghiệm của một cuộc sống
được đánh dấu bởi sự chênh lệch lớn về giới tính, ngôn ngữ và giai cấp. Bà đã
dám viết ra những điều mà người khác không dám viết, như việc bà phá thai, ghen
tuông và những trải nghiệm của chính bản thân bà khi bị người tình phụ bạc, bỏ
rơi. Bà đã lấy chính cuộc đời và những trải nghiệm của chính mình làm thành nguồn
tài nguyên văn học phong phú và đã sáng tạo ra những tác phẩm văn học giá trị bằng
một phong cách trung tính, khách quan, không phán xét, không ẩn dụ, mà bà gọi
là “văn chương phẳng” (écriture plate), nó lao thẳng vào người đọc.
Trả lời Đài truyền hình Thụy Điển SVT,
Ennie Arnaux coi việc bà nhận giải thưởng Nobel Văn học 2022 là một “vinh
dự rất lớn” đồng thời là một “trách nhiệm”, vì điều đó “là để làm chứng
cho một hình thức công bằng, công lý, trong mối quan hệ với thế giới”. Hiểu được
điều này, ta sẽ có thêm lí thú khi đọc lời chúc mừng Ennie Arnaux đoạt Giải
Nobel Văn học 2022 của nhà văn Édouard Louis trên Instagram: “Bravo Ennie,
thật là một ngày tuyệt vời cho văn học chiến đấu”. Nữ nhà văn Pháp
Ennie Arnaux là một bài văn xuôi rất mạnh mẽ…
