Một trong những đặc sắc của tiểu thuyết Trưng Nữ Vương là tác giả
đã miêu tả sâu sắc, kỹ lưỡng các lễ hội, tập tục cổ truyền của người Việt Cổ vẫn còn đến hôm nay như các hội vật, hội
đua thuyền, hội đánh đu, hội đánh cờ, hội chọi trâu,...
Trưng Nữ Vương và bản hùng ca dân tộc bất khuất
LÂM NHƯ QUỲNH
Trong lịch sử dân tộc, Hai Bà Trưng có một vị trí hết
sức đặc biệt. Hai Bà Trưng đã tiến hành lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa giành độc
lập dân tộc (40-43), được dân chúng suy tôn là Trưng Nữ Vương. Các sử sách về
sau trong đó có cả sử Trung Quốc đều ghi chép về sự kiện này. Hiện trên cả nước
có rất nhiều về đình, đền, chùa, miếu thờ phụng, tôn vinh công trạng của Trưng
Nữ Vương cùng các tướng của bà. Đây cũng là đạo lý uống nước nhớ nguồn, biết ơn
với các tiền nhân của dân tộc của nhân dân ta. Tiểu thuyết lịch sử Trưng Nữ
Vương của nhà văn Phùng Văn Khai được viết trong bối cảnh ấy. Đã như bản hùng
ca về độc lập dân tộc từ cách đây gần 2.000 năm.
Tiểu thuyết lịch sử vẫn luôn là một chủ đề không hề dễ
bởi để viết lên một tác phẩm, đòi hỏi nhà văn không chỉ có niềm đam mê, tình
yêu với lịch sử mà cần phải hiểu rõ nó, đây cũng chính là một thử thách lớn với
người cầm bút bởi những đặc trưng của thể loại này. Khi sáng tác bên cạnh sự am
tường, hiểu biết sâu sắc về quá khứ, sự cần mẫn, nghiêm túc trong việc xử lý tư
liệu, bản lĩnh và tài năng trong sáng tạo nghệ thuật, còn là lòng tự tôn dân tộc,
đặc biệt là văn hóa ứng xử với những giá trị truyền thống và các vĩ nhân của
dân tộc. Và chính vì điều đó, nguồn tài liệu để tạo nên tiểu thuyết là hết sức
quan trọng để hội tụ đủ “bề trong, bề sâu, bề xa, bề sau”.
Bằng ngòi bút của mình nhà văn Phùng Văn Khai không chỉ
kể lại sự kiện và nhân vật, mà còn tái hiện lại cuộc sống con người với cả
không khí thời đại, các chi tiết về tâm hồn, cá tính, trang phục, lời ăn tiếng
nói,…khiến cho người đọc không chỉ đọc một câu chuyện, mà còn sống, với thời đại
ấy nữa.
Mỗi cuốn sách cần một điểm tựa, và nền tảng của Trưng
Nữ Vương chính là phật giáo. Nhà văn đã dày công tìm hiểu lịch sử đến những nơi
mang đậm dấu ấn văn hóa Phật giáo, cùng các đình, đền, chùa, những nơi thờ phụng
và tôn vinh công trạng của Trưng Nữ Vương cùng các tướng để có thể có cái nhìn
tổng quan hơn, đặc sắc hơn cho chính nhân vật tiểu thuyết của mình.
Mở đầu tiểu thuyết Trưng Nữ Vương, tác giả đã có chủ ý
soạn một bài ca theo thể song thất lục bát giống như một Chúc văn khái quát
thân thế cuộc đời và sự nghiệp của Trưng Nữ Vương với những chiến công hiển
hách lãnh đạo nhân dân đánh đổ ách đô hộ phương Bắc giành độc lập dân tộc. Chúc
văn như một bản hùng ca với những sự kiện lịch sử trước, trong và sau công cuộc
giành độc lập dân tộc của Hai Bà Trưng. Trong các tiểu thuyết Phùng Văn Khai đã
xuất bản như: Phùng Vương; Ngô Vương; Nam Đế Vạn Xuân; Triệu Vương Phục Quốc;
Lý Đào Lang Vương; Lý Phật Tử định quốc đã xuất hiện các bản Chúc văn. Một số
bài viết, luận văn thạc sĩ về các tiểu thuyết trên đã phân tích kỹ lưỡng về giá
trị nghệ thuật của các bài Chúc văn, Hịch văn trong tiểu thuyết của ông. Đây là
một sáng tạo khá thú vị đã được mở đầu trong Trưng Nữ Vương.
Nhà văn Phùng Văn Khai đã khai thác rất có hệ thống
trên tinh thần một câu đối có thể nói rằng hay nhất trong hệ thống câu đối về
Hai Bà Trưng hiện được đặt ở đền thờ Hai Bà Trưng tại Mê Linh, Hà Nội: “Đồng trụ chiết
hoàn, Giao Lĩnh trĩ/ Cẩm
Khê doanh trạc, Hát Giang trường”.
Tinh thần của đôi câu đối khẳng định sự độc lập bền vững
và sự phát triển dài rộng của người phương Nam - Giao Chỉ - Giao Châu - An Nam
- Đại Việt - Việt Nam trong nhiều nghìn năm lịch sử cũng là cách phản biện quan
điểm về cột đồng Mã Viện: Đồng trụ chiết - Giao Chỉ diệt mà không ít người vẫn
nhắc đến.
Trên tinh thần ấy, tiểu thuyết Trưng Nữ Vương đã lý giải
việc khơi nguồn quốc thống trước hết phải dựa vào sức mạnh của toàn dân. Đất
Giao Chỉ khi dưới ách đô hộ của nhà Đông Hán đứng đầu là Thái thú Tô Định gồm
mười huyện: Liên Lâu, An Định, Câu Lậu, Mê Linh, Khúc Dương, Bắc Đái, Kê Từ,
Tây Vu, Long Uyên, Chu Diên đều là các vùng đất của vua Hùng Vương - quốc chủ của
nhà nước Văn Lang lừng danh trong lịch sử. Nhà văn Phùng Văn K đã dựa vào các
tư liệu lịch sử để xây dựng hệ thống nhân vật phần lớn đã được sử sách ghi lại
và quen thuộc với đời sống văn hóa tinh thần, hiện nay đã được đặt các tên phố
tên phường như: Lê Chân, Thánh Thiên, Nguyễn Tam Trinh, Hồ Đề… đã góp phần để bạn
đọc có thêm sự cảm hiểu với các võ công, tính cách của các vị tướng của Trưng Nữ
Vương.
Khát vọng độc lập chưa bao giờ nguôi cháy bỏng trong
các người con dân tộc Việt Nam mà tiêu biểu nhất phải kể đến thời kỳ Hai Bà
Trưng giương cờ khởi nghĩa. Khi đó, ở phương Bắc, Hán Quang Vũ Đế đang làm vua
nhà Đông Hán rất hùng mạnh. Bản thân Vũ Đế là một trong những vị vua giỏi chinh
chiến bậc nhất, từng dẫn binh đánh dẹp quần hùng dựng lại đế nghiệp cho họ Lưu,
sau này các sử gia đều đánh giá rất cao tài năng quân sự của ông. Ấy vậy mà, chỉ
trong một thời gian ngắn, Hai Bà Trưng cùng các tướng đã nhất loạt đánh chiếm
và làm chủ các quận Giao Chỉ, Cửu Chân, Nhật Nam, Hợp Phố thuộc đất Lĩnh Nam,
còn tiến binh xuất quan đánh được 65 thành trì vùng Lĩnh ngoại chấn động triều
đình Hán Quang Vũ Đế. Điều đó cho thấy, khát vọng độc lập và phương pháp thực
hành để giành quyền độc lập của Hai Bà Trưng đã lan truyền thông suốt tới khắp
trong ngoài đất Lĩnh Nam.
Một trong những đặc sắc của Trưng Nữ Vương là tác giả
đã miêu tả sâu sắc, kỹ lưỡng các lễ hội, tập tục cổ truyền của người Việt Cổ vẫn còn đến hôm nay như các hội vật, hội
đua thuyền, hội đánh đu, hội đánh cờ, hội chọi trâu,... Điều đó cho thấy, trong
tâm thức và tâm linh người Việt, tinh thần sáng tạo và tinh thần độc lập đã có
từ rất sớm.
Sử học vẫn luôn là một trong những bài học chưa bao giờ
dễ, việc giới trẻ ngày nay biết và hiểu lịch sử vẫn luôn là vấn đề hết sức quan
trọng và được đặt lên hàng đầu. Vậy làm sao để không chỉ thông qua những bài học
lý thuyết khô khan trên lớp mà học sinh, sinh viên có thể hiểu rõ hơn về lịch sử
dân tộc thì Phùng Văn Khai đã thông qua chính ngòi bút của mình đã biến lịch sử
thành những cuốn tiểu thuyết hấp dẫn, chân thật mang đến cho độc giả chiều sâu,
những khía cạnh mà ít ai được biết tới.
Lịch sử qua ngòi bút của Phùng Văn Khai không chỉ là
những câu chuyện xưa cũ, không chỉ gợi lên những vấn đề của xã hội đương đại
hôm nay mà lịch sử còn chính là văn hóa. Như Bác Hồ có hai câu thơ: Dân ta phải
biết sử ta/ Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam. Đây không đơn thuần chỉ
là lời kêu gọi mà còn là chân lý, là khoa học, là mỹ học. Thông qua tiểu thuyết
nhà văn Phù Văn Khai không chỉ giúp bạn đọc hiểu thêm về lịch sử mà sâu xa hơn
nữa là tâm huyết gợi lên tình yêu quê hương, đất nước, lòng kính trọng với những
công lao to lớn mà các thế hệ trước phải hi sinh bằng xương, bằng máu để gìn giữ
giành được độc lập, giành lại cuộc sống hòa bình như hiện nay.
Bên cạnh đó, tiểu thuyết Phùng Văn Khai còn chính là
nguồn tài liệu, văn phong hết sức quý giá và phong phú với bạn đọc. Kho tiểu
thuyết lịch sử gồm: Phùng Vương, Ngô Vương, Nam Đế Vạn Xuân, Triệu Vương phục
quốc, Lý Đào Lang Vương, Lý Phật Tử định quốc và Trưng Nữ Vương đều là những
tài liệu phong phú cho các công trình nghiên cứu lịch sử, phật giáo,…
