Không một trí thức Nga nào có thư từ được bảo quản cẩn thận như Anton Chekhov. Điều này xảy ra nhờ vào nỗ lực đáng kể của em gái ông.
VẪN CÒN CHUYỆN ĐỂ NÓI VỀ ANTON CHEKHOV
DONALD RAYFIEL
(Tác giả là tiến sĩ, nhà phê bình văn
học người Anh, chuyên gia trong lĩnh vực văn học Nga cuối thế kỷ 19 - giữa thế
kỷ 20, giáo sư danh dự về văn học Nga và Gruzia tại Đại học Queen Mary, Đại học
London, tác giả nhiều sách dịch từ tiếng Nga. Trong số đó có cuốn tiểu sử “Cuộc
đời của Anton Chekhov”)
Tôi nhớ khoảnh khắc tại bộ phận bản thảo tại
Thư viện Nhà nước Nga (RSL) ở Moscow khai mở quyền truy cập không giới hạn vào
các bộ sưu tập của họ. Lúc đó tôi cảm thấy mình như một cậu bé ngó mắt vào xưởng
làm bánh kẹo.
Người đương thời đặc biệt nhớ rất rõ Anton
Pavlovich Chekhov. Tôi có thể nói rằng, thật hiếm khi một người làm công việc sáng
tác lại được sống lâu như vậy trong xã hội. Tất nhiên, tác phẩm của một nhà văn
quan trọng hơn bản thân ông ta với tư cách là một con người; nhưng điểm khác biệt
là tác phẩm của Anton Chekhov dễ hiểu, được mọi độc giả lương tri lành mạnh chấp
nhận. Còn các nhà phê bình, có thể, làm việc đã đủ chăm chỉ.
Ấy vậy nhưng cái riêng của Chekhov hệt như
một vùng đầm lầy yên tĩnh mà từ đó chúng ta vẫn có thể bắt được, nếu không phải
là thủy quái thì cũng có rất nhiều điều bất ngờ.
Trong lần xuất bản thứ ba cuốn “Cuộc đời
Anton Chekhov”, tôi đã bổ sung thêm nhiều chi tiết nhỏ về các giáo viên ở trường
phổ thông của ông, bệnh tật của Anton Chekhov cũng như số phận những người tình
của ông. Tôi cũng đã thu thập những tư liệu mới từ bản tin dành cho du khách
Nga đến thăm Nice. Thực tế là những người dịch cuốn sách của tôi sang các ngôn
ngữ khác nhau đã hỏi tôi rất nhiều câu hỏi thú vị, điều này buộc tôi phải sửa đổi,
bổ xung và mở rộng sách ra rất nhiều.
Một trong những đóng góp quan trọng của cuốn
sách là nỗ lực của tôi nhằm tìm hiểu xem Nina Korsh có khả năng hoặc thậm chí đã
có thể sinh một bé gái với Anton Chekhov như thế nào. Nina Korsh là con của chủ
sở hữu nhà hát tư nhân đầu tiên ở Nga, Fedor Adamovich Korsh. Chuyện tình lãng
mạn giữa Nina Kors và Anton Chekhov được cho là bắt đầu khi cô đến dự buổi diễn
ra mắt phim vở kịch “Hải âu” tại Nhà hát Nghệ thuật Mátxcơva. Các kho lưu trữ
mà tôi phát hiện ở Serbia, nơi “bé gái năm xưa” được cho là làm bác sĩ và đã chết,
hóa ra là một nguồn thông tin khá phong phú, nhưng cuối cùng cũng chỉ có phân
tích DNA mới giải quyết được vấn đề. Tôi e rằng khó có khả năng họ sẽ cho phép
tổ chức làm việc này tại một nghĩa trang của người Serbia.
Trong bối cảnh văn học thế giới, câu hỏi như
vậy không quan trọng nhưng câu chuyện này đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề thuộc đạo
đức xã hội của giới trí thức Nga cuối thế kỷ 19. Ngay cả các văn học sử cũng
quan tâm đến việc triết học và đời sống riêng tư của một nhà văn vĩ đại giao
nhau như thế nào.
Tôi nghĩ tiểu sử là một thể loại gần với
tiểu thuyết. Gianh giới giữa hai thể loại là khi gianh giới ấy cần phải được kiểm
chứng bởi tất cả các dữ kiện được ghi lại.
Tuy nhiên, nếu chúng ta nói về những ngóc
ngách nào trong cuộc sống cá nhân của Anton Chekhov cần phải được nghiên cứu,
tôi sẽ nói rằng đấy là số thư từ đã biến mất, và thậm chí có thể bị biến mất
vĩnh viễn, giữa Alexei Suvorin và Anton Chekhov. Cho đến ngày nay, hai hoặc ba bức
thư ấy vẫn còn lưu giữ được. Tuy nhiên, tôi tin chắc rằng Suvorin đã chia sẻ một
lượng thông tin nhiều hơn thế với Anton Chekhov. Chúng ta đang nói không chỉ về
dữ liệu văn học và chính trị, mà còn về dữ liệu cá nhân, điều này chắc chắn có
thể được các nhà sử học Nga quan tâm.
Nếu đào sâu vào kho lưu trữ của người
Serbia, chúng ta sẽ tìm thấy điều gì đó quanh chủ đề mối quan hệ giữa Suvorin
và Anton Chekhov. Than ôi, nhiều tài liệu và thư từ có ý nghĩa lịch sử vẫn đang
bị thời gian hủy hoại dần. Ví dụ, thư từ của Anton Chekhov với Olga Kundasova
và những người phụ nữ thân thiết khác xung quanh ông.
Hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về cuộc
đời của Chekhov từ những người đã viết thư cho ông. Còn bản thân nhà văn đã viết
rất kiềm nén và, như họ phàn nàn, viết một cách khó nắm bắt. Dẫu sao, không một
trí thức Nga nào có thư từ được bảo quản cẩn thận như Anton Chekhov. Điều này xảy
ra nhờ vào nỗ lực đáng kể của em gái ông.
Mặc dù thực tế là tôi đang tham gia dịch
thuật văn học Nga, nhưng tôi cũng không phải đã dịch hàng loạt tác phẩm của
Anton Chekhov. Và theo yêu cầu của nhà xuất bản, tôi đã sửa lại bản dịch cũ của
Constance Garnett. Tôi cho rằng Garnett là một nữ văn sỹ thực sự mang tố chất của
Anton Chekhov. Có lẽ nhược điểm duy nhất của bà là lỗi từ vựng, nhưng điều này
có thể dễ dàng sửa chữa. Bản thân tôi đã dịch tác phẩm còn dang dở “Rối loạn đền
bù” của Anton Chekhov cho cùng một nhà xuất bản, cũng như một câu chuyện mà
Garnett chưa biết. Nó mang tên " Ở nhà bạn". Gần đây những bản dịch mới
hoàn hảo của Ronald Wilkes đã xuất hiện, bao gồm “Tu sỹ vận đồ đen”, “Thách đấu”,
“Nụ hôn”và “Ông cậu Vanya”. Tôi không thể dịch hay hơn.
Tác phẩm tôi yêu thích nhất của Anton Chekhov
là truyện “Cuộc đời tôi.” Bạn có thể tìm thấy mọi chất Chekhov trong đó. Tôi
khuyên bạn để làm quen với tác phẩm của Anton Chekhov hãy bắt đầu từ “Ông cậu
Vanya”. Sau đó, bạn nhất thiết phải đọc “Buồng số 6” và “Đức Giám mục”. Điều
này sẽ giúp bạn hiểu được giải tần mà Anton Chekhov quan tâm tới rộng rãi và
phong phú đến chừng nào.
TÔ HOÀNG chuyển ngữ
