CNN đưa tin, những phát hiện ở cao nguyên Tây Tạng đã giúp các nhà khoa học thu thập từng phần dữ liệu về cuộc sống của người Denisovan- tổ tiên đã tuyệt chủng của loài người hiện đại, theo đúng nghĩa đen.
Theo một nghiên cứu mới giúp nâng cao hiểu biết khoa học
về những người cổ đại bí ẩn được phát hiện lần đầu tiên vào năm 2010 thì người
Denisovan đã sống và phát triển trên cao nguyên Tây Tạng trong hơn 100.000 năm.
Các nhà khoa học đã phân tích hàng nghìn mảnh xương động vật từ hang động đá
vôi Baishiya nằm ở độ cao 3280 mét so với mực nước biển gần thành phố Xiahe thuộc
tỉnh Cam Túc của Trung Quốc. Đây là một trong ba môi trường sống được biết đến
của loài đã tuyệt chủng này. Nghiên cứu của họ cho thấy người Denisovan có thể
săn bắn, làm thịt và thuộc da nhiều loại động vật lớn và nhỏ, bao gồm tê giác
len, cừu xanh, bò yak hoang dã, marmot và chim
Nhóm các nhà khảo cổ khám phá hang động cũng phát hiện
ra một mảnh xương sườn trong lớp trầm tích có niên đại từ 32.000 đến 48.000 năm
tuổi, khiến nó trở thành hóa thạch trẻ nhất trong số ít hóa thạch được biết đến
của người Denisovan. Hóa ra dạng người này xuất hiện muộn hơn nhiều so với những
gì các nhà khoa học tin tưởng trước đây. Những chi tiết về cuộc sống của tổ
tiên loài người cổ xưa rất ít ỏi do thiếu di tích hóa thạch. Nhưng nghiên cứu mới
cho thấy người Denisova từ hang động đá vôi Baishia cực kỳ khỏe mạnh, sống sót
trong điều kiện khắc nghiệt và tận dụng tối đa nguồn động vật đa dạng có sẵn
trong cảnh quan đồng cỏ.
“Chúng ta biết rằng người Denisovan đã sống rất lâu đời
trong hang động và trên cao nguyên Tây Tạng, vì vậy chúng ta thực sự quan tâm đến
tất cả các chi tiết. Họ đã thích nghi với môi trường của họ như thế nào?- nhà
khảo cổ học Zhang Dongju, giáo sư tại Đại học Lan Châu và là một trong những
tác giả chính của nghiên cứu được công bố trên tạp chí “Nature”, cho biết - Họ
đã lợi dụng tất cả những động vật săn bắt được và điều này cho thấy sự linh hoạt
trong hành vi của họ”.
Theo lời của đồng tác giả Frido Welker, trợ lý của giáo
sư về cổ nhân học phân tử sinh học tại Đại học Copenhagen, chiếc xương sườn thuộc
về một người Denisovan có lẽ sống vào thời điểm giống người hiện đại đang tích
cực di chuyển tới lục địa Á-Âu. Ông tin rằng nghiên cứu trong tương lai về lĩnh
vực và khu vực này có thể làm sáng tỏ liệu hai nhóm người đó có tương tác với
nhau hay không. Ông nói: “Hóa thạch và lớp (trầm tích) này thực sự đến từ một
khu vực mà chúng tôi biết có sự hiện diện của con người, điều này thật thú vị”.
NGƯỜI DENISOVAN: CHUỖI BẰNG CHỨNG
Người Denisovan lần đầu tiên được phát hiện cách đây
hơn một thập kỷ bằng cách sử dụng chuỗi DNA chiết xuất từ một mảnh xương ngón
tay nhỏ. Kể từ đó, chưa đến chục hóa thạch tương ứng đã được tìm thấy trên khắp
thế giới, hầu hết chúng ở Hang Denisova tại dãy núi Altai thuộc Siberia, từ đó
loài này mang tên cái hang. Sau đó, phân tích di truyền cho thấy người
Denisovan, giống như người Neanderthal, từng lai giống với giống người hiện nay.
Dấu vết DNA gần đây của người Denisovan được tìm thấy cho chứng tỏ người cổ xưa
này từng sống hầu hết ở châu Á.
Lần đầu tiên các nhà nghiên cứu mới phát hiện ra hóa
thạch người Denisovan bên ngoài hang động cùng tên vào năm 2019. Một chiếc hàm
có răng được một nhà sư tìm thấy trong hang động đá vôi Baishiya, một địa điểm
linh thiêng của Phật tử Tây Tạng, có niên đại ít nhất 160.000 năm tuổi và chứa
đựng dấu hiệu phân tử của loài này. Thông tin được đưa ra một năm sau đó về việc
phát hiện ra DNA trong đá trầm tích ở những nơi đó đã trở thành bằng chứng rõ
ràng hơn cho thấy người Denisova đã từng có mặt ở đây.
Năm 2022, các nhà khoa học đã phân tích một chiếc răng
được tìm thấy trong hang động ở Lào và phân loại nó là Denisovan, đánh dấu lần
đầu tiên loài người này được tìm thấy ở Đông Nam Á. Cũng như hàm, không thể lấy
DNA ra khỏi răng, thay vào đó buộc phải nghiên cứu phần còn lại cực nhỏ của
protein, được bảo quản tốt hơn DNA nhưng ít thông tin hơn.
Là một phần của nghiên cứu mới nhất, các chuyên gia đã
kiểm tra hơn 2.500 mảnh xương động vật được tìm thấy trong quá trình khai quật ở
Hang Baishiya vào năm 2018 và 2019. Hầu hết các mảnh vỡ đều quá nhỏ để có thể
nhận dạng bằng mắt thường, vì vậy các nhà khoa học đã chuyển sang một kỹ thuật
tương đối mới được gọi là ZooMS – khảo cổ học động vật thông qua phép đo phổ khối,
có thể trích xuất thông tin có giá trị từ các mẫu vật tinh tế. Dựa trên những
khác biệt nhỏ trong trình tự axit amin được bảo tồn collagen bên trong xương,
phương pháp này giúp xác định loại động vật mà chúng thuộc về.
VỊ TRÍ HANG BAISHIA TRONG LỊCH SỬ CỦA NGƯỜI DENISOVAN
Ngoài các loài động vật ăn cỏ lớn và nhỏ, phân tích
còn cho thấy có các loài thú săn mồi, chẳng hạn như linh cẩu. Một số loài động
vật này, cùng loài cừu xanh, cho tới nay vẫn thường gặp được ở dãy Himalaya. Trên
nhiều mảnh xương có vết cắt, chứng tỏ rằng người Denisovan đã xẻ thịt động vật
để lấy da, thịt và tủy xương. Theo nghiên cứu, một số xương cũng được sử dụng
làm công cụ lao động. Sự đa dạng của các loài động vật được tìm thấy này chứng
tỏ rằng khu vực xung quanh hang động bị bao bọc bởi cảnh quan cỏ cây với những
khu vực cây cối rậm rạp không lớn.Ngày nay tình hình cũng tương tự, mặc dù hầu
hết các loài động vật sống ở đó đều là bò yak và dê đã được thuần hóa – Giáo sư
Zhang Donji cho biết.
Trải qua quá trình phân loại xương tỉ mỉ kéo dài vài
tháng, nhóm nghiên cứu đã tìm thấy một mảnh xương sườn dài 5 cm. Tuy nhiên, độ
phân giải của thông tin protein không đủ rõ ràng để nhanh chóng xác định mảnh
xương này thuộc loại người nào. Phân tích sâu hơn về các protein cổ xưa được bảo
tồn do tổ chức “Welker” chỉ đạo đã cho thấy đó là giống người Denisovan. Xương
được tìm thấy trong một lớp trầm tích mà từ đó nhóm nghiên cứu trước đây đã
trích xuất DNA từ một trong số chúng và hiện tại các nhà khoa học đang bận rộn
phục hồi DNA từ một mẫu mới. Quá trình này có thể cung cấp thông tin di truyền
chi tiết hơn về chủ sở hữu của xương sườn và toàn bộ dân số sống ở khu vực đó.
Nhà khảo cổ học Samantha Brown thuộc Đại học Tübingen,
người cũng làm việc tại Đại học Tübingen, cho biết: Do có rất ít thông tin về
người Denisovan nên “mọi khám phá đều cực kỳ có ý nghĩa” và việc phân tích khảo
cổ học vườn thú do các tác giả của nghiên cứu mới thực hiện là “đặc biệt sâu sắc”.
Hang động Denisova vẫn còn. “Tuổi trẻ của hóa thạch chắc chắn là đáng ngạc
nhiên. Chúng ta có bằng chứng cho thấy giống người hiện nay được tìm thấy ở khắp
mọi nơi trong thời kỳ này, đến tận Úc. Điều ấy làm tăng thêm khả năng tương tác
giữa các nhóm khi con người hiện đại lan rộng khắp khu vực châu Á - Thái Bình
Dương, nhưng để hiểu được bản chất của họ có thể sẽ cần nhiều bằng chứng hơn”-
Samantha Brown nói.
Bà cũng cho biết, công việc tại hang động đá vôi
Baishiya vẫn tiếp tục và ông Zhang Donji đang chỉ huy các cuộc khai quật tại một
địa điểm thời kỳ đồ đá cũ khác trong khu vực, nơi đã bị người Denisovan hoặc
người hiện nay đến sau chiếm đóng. Theo ông Zhang Donji, không giống như Hang
Denisova, nơi cả con người đầu tiên và người Neanderthal sinh sống,tại Hang
Baishiya Karst chỉ có người Neanderthal thôi. Đây là những gì Cao nguyên Tây Tạng
tạo ra -khu vực được gọi là “nóc nhà thế giới” là nơi quan trọng để tìm được
câu trả lời cho nhiều câu hỏi còn lại, ví như: người Denisovan là ai, họ trông
như thế nào, tại sao họ biến mất và họ nằm ở đâu trong cây phả hệ loài người.
TÔ HOÀNG chuyển ngữ
