Chuẩn bị cho chuyến đi sang Thụy Điển nhận giải Nobel văn chương năm 1965, tác giả “Sông Đông êm đềm” phải vay trước 3000 USD để mua trang phục cho các thành viên gia đình ông.
Trứng cá, gà tây rán trộn măng tây, cá hồi
hầm rượu và rượu sâm banh… đó chỉ là những gì không đáng kể mà chủ nhà đã chiêu
đãi tác giả của thiên tiểu thuyết huyền thoại “Sông Đông êm đềm” tại Stockhom. Mới
đây phóng viên báo “ Sự thật thanh niên “ (Nga) còn biết thêm nhiều điều về
chuyến đi của nhà văn sang Thụy Điển năm 1965 để lĩnh giải Nobel. Còn ít ai biết
rằng, chuẩn bị cho chuyến đi nhà văn phải vay trước
3000 dollar để mua trang phục cho các thành viên gia đình ông khi tham dự lễ
trao giải. Và hẳn cũng chưa ai biết, Mikhail Solokhov là nhà văn Xô Viết đầu
tiên được ôm hôn Hoa hậu Thụy Điển.
KHÔNG ĐỦ TIỀN ĐỂ MUA MẤY BỘ LỄ PHỤC CHO HAI
CẬU CON TRAI.
Trong cuộc đời mình Mikhail Solokhov đã
nhiều lần được lĩnh các giải thưởng, các huân huy chương trong số đó có giải
Noben văn học. Về giai đoạn này trong cuộc đời nhà văn, hiện nay tại “Trung tâm
Solokhov” ở Rostov trên sông Đông, người ta đã thiết kế những gian phòng như
giúp khách tham quan được sống lại đúng vào thời kỳ của tháng 11 năm 1965 đã trở
nên xa xôi.
Trong các tủ kính là những bộ đầm dạ hội của
các quý bà, những chiếc áo lông khoác ngoài, những đôi găng, những chiếc ví đầm ;
những bộ lễ phục màu đen kèm theo những chiếc cổ cồn trắng, thậm chí cả những
đôi giày da mua của Phần Lan cỡ 39, 40 được đánh si đến sáng bóng dành cho các
quý ông. Đó là những trang phục mà các thanh viên trong gia đình nhà văn đã sử
dụng trong buổi lễ trao giải diễn ra trong Gian phòng vàng của của Tòa thị
chính thủ đô Stockhoml.
Đích thân nhà vua Thụy điển Gustav VI
Adolf đã trao tấm bằng công nhận giải thưởng với lời khẳng định “Tác phẩm đã miêu tả những
giai đoạn lịch sử trong cuộc sống của người dân Xô Viết vào những năm Nội chiến”
Bà Elena Eremenskaya- hướng dẫn viên của “Trung tâm Solokhov”, kể lại: Mikhail
Solokhov được lựa chọn từ 89 ứng cử viên của thể loại văn học. Theo biên bản của
buổi lễ còn ghi lại, tất cả đàn ông tham dự buổi lễ trang trọng ấy đều phải vận
lễ phục màu đen, sơ mi trắng, áo gile có cài bướm. Còn đàn bà thì mặc đầm dạ hội
dài chấm sàn nhà. Bà Maria Petrovna, vợ nhà văn khoác thêm bên ngoài chiếc áo
lông màu trắng. Cô con gái lớn của nhà văn thì là áo khoác màu hồng, còn cô con
gái thứ khoác áo ngoài màu xanh lá cây.
Cũng còn ít ai biết rằng, để giới thiệu
văn học Xô Viết ra thế giới Mikhail Solokhov phải đi vay nợ.
Trong những hồ sơ lưu trữ người ta còn giữ
được những tài liệu ghi lại rằng đi tới Thụy Điển còn có nhà phê bình văn học
Lukin và một phiên dịch viên. Chuyến đi ấy thực hiện bởi chiếc tầu thủy Svea
Iarl kéo dài cả tháng trời. Và để không ngượng mắt trước đám khách phương
Bắc nhà văn phải hỏi vay tiền của tổ chức Đảng tại quê hương ông để mua sắm
trang phục cho bản thân và các thành viên trong gia đình.
Trong một tài liệu có chữ ký của Cunhisin-
khi đó là Phó Cơ quan văn hóa trực thuộc Đảng Cộng sản Liên Xô, còn lưu giữ những
dòng này: “Tuân thủ những nghi thức trong buổi trao giải, đồng chí Solokhov cần
mặc một bộ đồ lễ hội màu đen đúng lễ tiết.
Nhưng trong hoàn cảnh của nước ta may một bộ đồ như vậy trong khoảng thời gian
có hạn định là không thể thực hiện được. Đồng chí Solokhov đề đạt để tự mua bộ
đồ ấy cùng những phụ kiện đi kèm ở Hensinsky với giá tiền xin được ứng trước là
3000 dollar Mỹ. Đồng chí ấy sẽ trả lại số tiền này trích từ tiền thưởng kèm
theo giải Nobel sẽ được trao tặng”
Xin nói ngay, với 3000 dollar, nhà văn
không đủ tiền mua hai bộ comple đen khánh tiết khác cho 2 người con trai. Nhà
văn đành thuê cho con hai bộ đồ ấy tại Stockhoml.
TIỀN THƯỞNG GIẢI NOBEL ĐÃ CHI VÀO VIỆC
GÌ ?
Nguyên gốc bài phát biểu của Mikhail
Solokhov tại lễ trao giải chỉ dài khoảng hai trang đánh máy. Và cũng như tất cả
bản thảo các tác phẩm khác của nhà văn, bài phát biểu này do vợ ông- bà Maria
Petrovna ghi bằng máy chữ.
Ý chính của bài phát biểu ấy như sau: “Tôi
rất mong các cuốn sách của tôi làm cho con người ta sống tốt hơn, lành mạnh
hơn ; đánh thức được ở mọi người tình thương yêu đối với đồng loại ;
phát triển được tinh thần ái quốc. Và nếu đạt được những điều như vậy, tôi sẽ cảm
thấy hạnh phúc vô bờ”. Nữ hướng dẫn viên du lịch ở “Trung tâm Solokhov” Elena
Eremenskaya nói với chúng tôi.
Ngày hôm sau, theo như đã ghi trong biên bản
còn lưu giữ, nhà văn cùng những thành viên trong gia đình sẽ tới thăm ngôi nhà
của nhà bác học Alfred Nobel- tác giả của giải thưởng mang tên ông. Chính ở nơi
đây Mikhail Solokhov được trao huân chương vàng danh dự và giải thưởng bằng tiền
áng chứng 50 ngàn dollar Mỹ.
Tiện thể nói luôn, không như dư luận lâu
nay lan truyền, Mikhail Solokhov không chi số tiền số tiền 50 ngàn dollar ấy
cho việc phát triển kinh tế, xã hội của vùng sông Đông (ví như sau này ông đã xử
sự như vậy với số tiền thưởng kèm theo Giải LeNin cho tác phẩm “Đất vỡ hoang”) mà
chi dùng hết số tiền thưởng của giải Nobel cho những cuộc du ngoạn đây đó. Ví
như ông cùng với gia đình đã đi du lịch tới Mỹ, tới Nhật cũng như nhiều nước
vùng Bắc Âu.
MIKHAIL SOLOKHOV BẦU CHỌN HOA HẬU THỤY ĐIỂN.
Hàng năm, cũng đồng thời với lễ trao giải
Nobel, tại Thụy Điển còn diễn ra lễ đăng quang cho Hoa hậu được bình chọn. Tên
Hoa hậu năm ấy là Liuchia.
Cũng là một điều đặc biệt chính nhà văn
Nga- Xô Viết Mikhail Solokhov là người đã chọn Liuchia làm Hoa hậu từ danh sách
các cô gái được ứng cử. Rồi chính nhà văn cũng đeo lên cổ Liuchia vòng trang sức
vàng.
Biên bản của chương trình này hiện còn lưu
giữ tại “Trung tâm Solokhov” trong đó có những điểm nói rõ vai trò của Mikhail
Solokhov trong buổi lễ trao vương miện đó như sau:
“ Sau lễ đăng quang của Liuchia, cô bé
Erian Malmstren 12 tuổi sẽ bước ra sân khấu và hát.Tiếp theo nhà văn Nga
Mikhail Solokhov sẽ đọc một bài phát biểu chào mừng ngắn. Rồi một người mang tới
giải băng hoa hậu đặt trên chiếc gối nhung đỏ bước vào. Ngài Solokhov sẽ
choàng lên đầu Liuchia băng Hoa hậu đó.
Tiếp nối chương trình, một người nữa sẽ mang một bao diêm đã mở sẵn tới. Cô
Crina Yungnheluis- Hoa hậu Thụy Điển năm 1964 sẽ quẹt diêm thắp lên những ngọn
nến. Một người thứ ba mang tới chiếc đồng hồ vàng đặt trên gối nhung để ngài
Solokhov đeo vào tay Hoa hậu. Luichia sẽ bắt tay nhà văn và cúi thấp đầu chào
ông và phát biểu vài lời cám ơn nhà văn. Solokhov sẽ ôm và hôn lên má Hoa hậu
Thụy Điển 1965”.
CHUYỆN KỂ THÊM..
Tại “Trung tâm Solokhov” cũng trưng bày bản
thảo tập Một và tập Hai của tiểu thuyết “Sông Đông êm đềm”. Mười năm trước đây
hai tập bản thảo này không được trình bày rộng rãi cho công chúng thấy. Điều đặc
biệt là trong hai tập bản thảo ấy thấy rõ những dòng Mikhail Solokhov sửa chữa
hoặc bổ sung ở đoạn này đoạn khác trong quá trình sách được hoàn thiện. Trước
đây hai tập bản thảo ấy được cất giữ tại Viện Văn học quốc tế ở Moskva. Dĩ
nhiên trong hai tập bản thảo ấy tuyệt nhiên không có sự tham gia sửa chữa, cắt
bỏ của những nhà phê bình hay giới kiểm duyệt.
Còn bây giờ chúng ta được nhìn thấy những
dòng chữ nhỏ đan xen nhau, tạo nên cuốn sách khổng lồ “Sông Đông êm đềm” do
chính tay nhà văn viết ra…
-Bản thảo này chỉ mới mua lại được vào năm
1999 từ những người bà con xa một người bạn của Mikhail Solokhov tên là Vassili
Cudasov, trong thời kỳ nhà văn sống ở Moskva - nữ hướng dẫn viên của “Trung tâm
Solokov”, kể cho chúng tôi nghe- Vào năm 1928, lần đầu tiên Mikhail Solokhov bị
vu tội đạo văn, với lý do mới 21 tuổi ông không thể nào viết ra cuốn “Sông Đông
êm đềm” được. Nhà văn liền mang theo hai tập bản thảo này (gần 420 trang viết cả
hai mặt) trốn khỏi trấn Vesenskaya lên Moskva. Tại Moskva một hội đồng đặc biệt
được thành lập để tiến hành phương pháp đối chiếu chữ nghĩa và văn phong giữa “Sông
Đông êm đềm” và “Những chuyện kể về sông Đông”.
Cuộc khảo sát đã đi tới kết luận tác giả của
“Sông Đông êm đềm” là Mikhail Solokhov! Tháng 5 năm 1929 công bố bức thư khẳng
định này với chữ ký của hàng loạt nhà văn. Ấy vậy nhưng vấn đề bản quyến tác giả
vẫn theo bám nhà văn hầu như suốt cả cuộc đời.
Trong thời gian xảy ra những chuyện rắc rối
ấy, bản thảo 2 tập đầu của “Sông Đông êm đềm” được người bạn của Solokhov tên
là Vasiili Cudasov cất giữ. Rồi người ta cũng như quên phắt chúng. Căn hộ của
Cudasov chuyển sang thuộc sở hữu của một người bà con. Vào cuối những năm 1990
căn hộ này chuyển nhượng cho một người thứ 3 với giá 50 ngàn dollar. Cũng là lạ,
số tiền ấy ngang bằng số tiền Mikhail Solokhov nhận được từ giải thưởng Nobel
văn chương. Dĩ nhiên là 50 ngàn dollar vào những năm 1960 và 1990 hoàn toàn có
giá trị khác nhau!
TÔ HOÀNG chuyển ngữ
