Nhiều người bảo “Người Việt dễ bị lừa nhất?”. Có lừa vui, gọi là đùa và lừa bậy gọi là lừa đảo để trục lợi. Người Việt thích đùa để cuộc sống thêm vui. Tham lam là thuộc tính của con người, nên không ít người thích lừa người khác và phải chăng vì thế mà người Việt bị xem là dễ bị lừa?
Theo Hiệp hội An ninh mạng
quốc gia, tổng thiệt hại do lừa đảo trực tuyến năm 2024 ước tính lên tới 18.900
tỉ đồng, chưa kể các loại hình lừa đảo khác. Vào mạng và mở báo, ngày nào cũng
nhan nhản tin cảnh báo lừa đảo và bài viết về các vụ lừa đảo. Nạn nhân đủ thành
phần, đủ lứa tuổi, từng người, nhóm người đến hàng hà sa số.
Từ chơi hụi, mua hàng đa cấp, mua bán tiền
ảo, sở hữu kỳ nghỉ, giả mạo ngân hàng, giả danh cán bộ, Công an, giả website
các resort và khách sạn cao cấp, du lịch miễn phí, định cư nước ngoài, chạy việc,
chạy chức đến hợp tác làm ăn, đầu tư bất động sản... Thứ nào cũng tinh vi, đa dạng
từ cách tiếp cận, tiếp thị, dẫn dụ bài bản, chuyên nghiệp.
Lợi dụng sự thiếu hiểu biết pháp luật của
người dân, các đối tượng lừa đảo giả danh nhân viên công vụ như điện lực, ngân
hàng, Công an... báo lý do đột xuất về sự cố cá nhân hoặc đơn vị. Trong lúc bất
ngờ, bối rối, làm theo chỉ dẫn là bị lừa. Không khó để nhận diện ra bọn lừa đảo.
Nếu cá nhân hay đơn vị có sự cố, các cơ quan sẽ gửi giấy mời cụ thể, có dấu mộc
hẳn hoi, không gọi điện hù dọa.
Lừa đảo dây chuyền tinh vi hơn. Mục tiêu
của các đối tượng lừa đảo là chiếm đoạt tài sản, dựa vào tâm lý đám đông. Nhiều
người Việt hám lợi, lúc nào cũng muốn “đi tắt đón đầu”, thích bẻ đọt non mà
không chịu vun gốc. Muốn có trái ngọt mà không chịu chọn giống, ươm mầm, chăm
sóc cây. Có người rủ rê người thân vì ý tốt, muốn chia sẻ lợi nhuận nhưng không
ít nạn nhân kéo người thân tham gia nhằm giảm thiểu thiệt hại phần mình.
Các mô hình kinh doanh, đầu tư lừa đảo đều
có chung công thức "siêu lợi nhuận", hết sức kiên trì, tạo “hiệu ứng
fomo” (hội chứng tâm lý sợ hãi mình bỏ lỡ những điều thú vị, hay ho trong cuộc
sống) của bầy cừu. Trước khi tự nguyện bị lừa, nhiều người cũng từng hoài nghi.
Sự chần chừ nhỏ dần khi thấy nhiều người tham gia, nhất là những người thân
quen, có uy tín tham gia trước đó. Lòng tin được thuyết phục từ những việc rất
nhỏ, hết sức kiên nhẫn, đặt chữ tín lên hàng đầu trong thời gian đầu. Vì “siêu
lợi nhuận” trước mắt, nhiều người lao vào huy động vốn như thiêu thân.
Khi nguồn vốn thu gom đạt đỉnh, nhóm cá
mập buông neo, phá thuyền chìm. Nhiều người đuối nước. Số lóp ngóp lên bờ, đòi
quyền lợi thì hỡi ôi, không có gì ràng buộc pháp lý. Có người quẫn trí tự kết
liễu mạng sống, trốn cả nợ người lẫn nợ đời, bỏ mặc người thân ngụp lặn, chống
chèo vượt bão. Họ đáng thương và cả đáng trách. Trên đời này, không có gì dễ
dàng, nhất là việc kiếm tiền chính đáng.
Bị lừa, mất tiền, bị stress, mất niềm
tin, hoang mang; có khi mất cả người, ảnh hưởng người thân, cộng đồng và những
hệ quả xã hội không thể tính toán hết được. Tốn thời gian, công sức, của cải để
điều trị, phục hồi của gia đình và cơ quan chức năng. Cơ quan Công an liên tục
đưa ra nhiều khuyến cáo, cảnh báo nhưng người dân không đọc hoặc bỏ ngoài tai.
Mất tiền, có thể kiếm lại nếu còn người.
Đáng sợ và nguy hiểm nhất là không dám nhìn thẳng sự thật trần trụi, dám đứng
lên ngay chỗ ngã và làm lại mạnh mẽ hơn. Kinh doanh hay đầu tư cũng như kiếm bạn,
chọn vợ chồng, phải tìm hiểu cặn kẽ. Đừng bị ảo ảnh bởi các tấm hình chỉnh sửa
qua Photoshop và những lời tự giới thiệu có cánh, hay sự tâng bốc có sắp đặt.
Quan trọng nhất là phải hiểu biết và thượng
tôn pháp luật với những hợp đồng pháp lý cụ thể. Chữ tín không thay được pháp
luật.
NGUYỄN VŨ MỘC THIÊNG – Văn Nghệ Công An
