Người ta biết rằng đất hiếm là yếu tố cần thiết của sản xuất công nghệ cao. Và Ukraine, khi tuyên bố có đất hiếm nhằm thu hút sự hợp tác của Hoa Kỳ, và mặt khác, cũng sẽ không có ai kiểm tra họ.


 VITAMIN TIẾN BỘ

Kim loại đất hiếm là một trong những chủ đề được quan tâm nhiều nhất trong những ngày gần đây. Hôm thứ hai vừa qua, Tổng thống Vladimir Putin đã tổ chức một cuộc họp về khai thác và chế biến kim loại đất hiếm. Và trước đó, Trump đã tuyên bố quan tâm đến những khoáng sản này. Còn Zelensky đã không đứng ngoài lề: ông ấy cũng chèn vào “năm xu” của mình rằng trên thực tế là ở Ukraine- ông này nói- có đủ điều tốt đẹp này - và do đó, xin mời, Trump, hãy làm bạn với chúng tôi.

Đây là những thứ  kim loại gì mà xung quanh chúng lại có nhiều bàn tán đến vậy?

Vladimir Polevanov, phó chủ tịch quỹ quốc gia “Tài nguyên chiến lược của Nga”, Tiến sĩ Khoa học Địa chất và Khoáng vật học, Viện sĩ Viện Khoa học Tự nhiên Nga  đà dành cho báo “ Sự thật Thanh niên” (Nga) cuộc trò chuyện sau đây :

-Kim loại đất hiếm, trong môi trường chuyên nghiệp, chúng được gọi là đất hiếm hay viết tắt là REM, là bánh mì của các ngành công nghiệp công nghệ cao hiện đại. Ví dụ, tiến bộ công nghệ nhanh chóng trong sản xuất thiết bị và tiện ích máy tính, bắt đầu từ 15-20 năm trước, hoàn toàn liên quan đến kim loại đất hiếm. Chúng bao gồm một nhóm gồm 17 mặt hàng.

 Tại sao chúng  được gọi như vậy?

- Đó là thời điểm chúng được phát hiện vào thế kỷ 18-19, khi đó chúng được coi là quý hiếm. Tuy nhiên, sau đó, hóa ra chúng không quá hiếm - ví dụ, lượng chì hoặc vàng ít hơn 10 lần. Nhưng cái tên vẫn còn, chỉ trong môi trường chuyên nghiệp họ mới bắt đầu hiểu nó theo nghĩa là những kim loại như vậy hiếm khi được sử dụng ở bất cứ đâu.

Gần đây, tình hình đã thay đổi - hơn nữa, người ta  còn tích cực  sử dụng chúng trong các ngành công nghiệp tiên tiến nhất. Vì thế, ngay cả bây giờ cái tên này vẫn có thể được coi là đúng - vì chúng được sử dụng với số lượng nhỏ, thường là các nguyên tố hợp kim, nếu được thêm vào dù chỉ một chút sẽ cải thiện đáng kể các đặc tính của vật liệu cơ bản. Ví dụ, một triệu thiết bị di động chỉ cần vài chục kg kim loại này.

 TỪ ÁO GIÁP ĐẾN UNG THƯ

-Chính xác thì chúng được sử dụng ở đâu?

-Phạm vi sử dụng rất  rộng. Không có chúng, không có máy tính và thiết bị di động hiện đại, không có vũ khí, không có công nghệ tiết kiệm tài nguyên, không có thuốc y học tiên tiến.

Tại sao Apple lại dẫn đầu với iPhone? Bởi vì Apple là những người đầu tiên sử dụng kim loại đất hiếm trong thiết bị của mình - lên tới 10 loại. Điều này giúp tạo ra những chiếc điện thoại nhẹ, đáng tin cậy và có công nghệ cao.

Đặc biệt, đất hiếm được sử dụng trong sản xuất màn hình cảm ứng, màn hình tinh thể lỏng và micro. Chúng còn được sử dụng trong việc tiết kiệm năng lượng,  trong sản xuất kính giữ nhiệt. Chúng cũng rất quan trọng trong lĩnh vực hàng không vũ trụ và sản xuất vũ khí hạt nhân.

Chúng dễ dàng tạo ra hợp kim từ thép và hấp thụ (nghĩa là thu thập) tạp chất thải. Chúng làm tăng khả năng chịu nhiệt của vật liệu và chống ăn mòn. Được sử dụng để hợp kim titan và nhôm. Chúng được sử dụng làm chất xúc tác trong quá trình lọc dầu để sản xuất nhiên liệu có chỉ số octan cao. Hơn nữa, chất lượng mà những chất xúc tác này mang lại không thể đạt được bằng bất cứ điều gì khác.

Ngành công nghiệp hạt nhân sử dụng samarium (trong sản xuất nam châm nặng) và europium (chất hấp thụ neutron trong lò phản ứng hạt nhân). Pin mặt trời không có đất hiếm là không thể - chúng sử dụng scandium, lanthanum, cerium, chúng giúp tích lũy năng lượng.

Chúng được sử dụng tích cực trong y học, cả trong sản xuất thiết bị y tế và điều trị phức tạp. Ví dụ, chất thulium được sử dụng trong sản xuất máy chụp X-quang và máy chụp cắt lớp. Và gadolinium được sử dụng trong liệu pháp bắt neutron trong điều trị ung thư.

Tôi tự đặt tên cho các kim loại, như theo quy luật, các hợp chất khác nhau dựa trên chúng được sử dụng.

- Còn trong ngành quốc phòng?

- Chắc hẳn rồi! Neodymium, samarium  dùng để sản xuất động cơ điện và thiết bị định vị trong máy bay không người lái, bom thông minh và tên lửa hành trình. Europium và lutetium - trong sản xuất bộ khuếch đại tín hiệu cho radar và sonar. Yttrium - trong việc sản xuất các bộ phận bảo vệ trong áo giáp và xe tăng, đây có thể nói là chủ đề của ngày hôm nay. Chiến tranh hiện đại là không thể nếu không có đất hiếm.

 UKRAINE ĐANG LỪA ĐẢO

- Và Ukraine có tất cả những thứ này không?

- Thực tế của vấn đề là ở chỗ Ukraine không có kim loại đất hiếm nào cả! Có berili và một số mỏ khác đi kèm, nhưng không có mỏ kim loại đất hiếm nào ở dạng nguyên chất.

Người ta biết rằng đất hiếm là yếu tố cần thiết của sản xuất công nghệ cao. Và Ukraine, khi tuyên bố có đất hiếm nhằm thu hút sự hợp tác của Hoa Kỳ, và mặt khác, cũng sẽ không có ai kiểm tra họ.

Nước Mỹ thực sự cần kim loại đất hiếm, dù họ có trữ lượng riêng. Nhưng Trump, xét theo bài phát biểu của ông ta, đã phân loại mọi thứ không phải là sắt, tức là đất hiếm. Chính quyền của ông ta kể ra  lithium và titan - đây là những kim loại cần thiết cho sản xuất công nghiệp, nhưng vẫn không phải là đất hiếm.

Vì sự lảng tránh như vậy, thông tin từ phía Ukraine và sự hiểu lầm từ phía Hoa Kỳ trong bối cảnh mối quan tâm ngày càng tăng trên toàn thế giới đối với kim loại đất hiếm, nên đã nẩy sinh sự chú ý đến chủ đề này như thế.

- Còn ở nước Nga  chủ đề về đất hiếm thì ra sao?

- Về mặt trữ lượng thì không tệ. Nhưng chúng ta khai thác còn rất ít. Mặc dù chúng ta có đủ để đáp ứng nhu cầu của riêng mình. Thực tế là đất hiếm được sử dụng trong các sản phẩm công nghệ cao. Ở nước Nga chúng ta cũng đã sản xuất những sản phẩm như vậy, nhưng không phải với số lượng lớn đến mức chúng ta có thể nói tới sự cạn kiệt của nguồn dự trữ hiện có. Nếu chúng ta sản xuất hàng chục triệu máy tính, máy tính xách tay và điện thoại di động thì đúng vậy, chúng ta có thể nói về việc sử dụng tích cực kim loại đất hiếm. Cho đến nay, trong số các nước phát triển, chúng ta chưa phải là nước đứng đầu trong việc sử dụng kim loại đất hiếm.

Chúng ta có 19 mỏ tốt với trữ lượng trên 1 triệu tấn. Có lẽ lớn nhất là ở Yakutia, ngoài Vòng Bắc Cực ( Mỏ Tomtor, một trong những mỏ lớn nhất thế giới về trữ lượng oxit đất hiếm - 1,7 triệu tấn). Nhưng khó phát triển. Ngoài ra còn có các mỏ trên Bán đảo Kola, tại đây kim loại đất hiếm đã được khai thác ngay từ thời Liên Xô. Hiện đã có kế hoạch khôi phục sản xuất, nhưng đó là một quá trình khá khó khăn.

- Trên thế giới nước nào có trữ lượng kim loại đất hiếm cao nhất?

- Trung Quốc. Họ có 70-75% trữ lượng của toàn thế giới. Họ có mỏ Bayan-Obo lớn nhất thế giới, có trữ lượng không mỏ nào so sánh được . Đó là lý do tại sao Trung Quốc sản xuất các thiết bị với số lượng khổng lồ như vậy. Và tôi nghĩ, bất chấp mọi bất đồng, họ vẫn xuất khẩu kim loại đất hiếm sang Đài Loan và họ cũng sản xuất nhiều thiết bị ở đó. Họ ràng buộc Đài Loan với mình bằng những nguồn cung cấp như vậy. Mỹ cũng có trữ lượng đất hiếm dồi dào.

 Ngày nay vấn đề là ở chỗ ai không có kim loại đất hiếm coi như đã thua trong chiến tranh hiện đại. Còn Trung Quốc, Nga và Mỹ đều có đủ nguyên liệu đất hiếm cho mục đích quân sự. Nhưng ở châu Âu và Ukraine thì không có gì.

CHỈ SỐ DỰ TRỮ KIM LOẠI ĐẤT HIẾM TRÊN THẾ GIỚI CỦA CÁC NƯỚC ( Tính theo số lượng triệu tấn)

-Trung Quốc 44

-Nga 28,5

-Việt Nam 22

-Brazil 21

-Ấn Độ 6,9

-Úc 5,7

 -Mỹ 1.8

Số liệu này ghi theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ và Bộ Tài nguyên Thiên nhiên Nga.

 

TÔ HOÀNG chuyển ngữ từ báo Nga