Người ta biết rằng đất hiếm là yếu tố cần thiết của sản xuất công nghệ cao. Và Ukraine, khi tuyên bố có đất hiếm nhằm thu hút sự hợp tác của Hoa Kỳ, và mặt khác, cũng sẽ không có ai kiểm tra họ.
VITAMIN TIẾN BỘ
Kim loại đất hiếm là
một trong những chủ đề được quan tâm nhiều nhất trong những ngày gần đây. Hôm
thứ hai vừa qua, Tổng thống Vladimir Putin đã tổ chức một cuộc họp về khai thác
và chế biến kim loại đất hiếm. Và trước đó, Trump đã tuyên bố quan tâm đến những
khoáng sản này. Còn Zelensky đã không đứng ngoài lề: ông ấy cũng chèn vào “năm
xu” của mình rằng trên thực tế là ở Ukraine- ông này nói- có đủ điều tốt đẹp
này - và do đó, xin mời, Trump, hãy làm bạn với chúng tôi.
Đây là những thứ kim loại gì mà xung quanh chúng lại có nhiều
bàn tán đến vậy?
Vladimir Polevanov,
phó chủ tịch quỹ quốc gia “Tài nguyên chiến lược của Nga”, Tiến sĩ Khoa học Địa
chất và Khoáng vật học, Viện sĩ Viện Khoa học Tự nhiên Nga đà dành cho báo “ Sự thật Thanh niên” (Nga) cuộc
trò chuyện sau đây :
-Kim loại đất hiếm,
trong môi trường chuyên nghiệp, chúng được gọi là đất hiếm hay viết tắt là REM,
là bánh mì của các ngành công nghiệp công nghệ cao hiện đại. Ví dụ, tiến bộ
công nghệ nhanh chóng trong sản xuất thiết bị và tiện ích máy tính, bắt đầu từ
15-20 năm trước, hoàn toàn liên quan đến kim loại đất hiếm. Chúng bao gồm một
nhóm gồm 17 mặt hàng.
Tại sao chúng được gọi như vậy?
- Đó là thời điểm
chúng được phát hiện vào thế kỷ 18-19, khi đó chúng được coi là quý hiếm. Tuy
nhiên, sau đó, hóa ra chúng không quá hiếm - ví dụ, lượng chì hoặc vàng ít hơn
10 lần. Nhưng cái tên vẫn còn, chỉ trong môi trường chuyên nghiệp họ mới bắt đầu
hiểu nó theo nghĩa là những kim loại như vậy hiếm khi được sử dụng ở bất cứ
đâu.
Gần đây, tình hình đã
thay đổi - hơn nữa, người ta còn tích
cực sử dụng chúng trong các ngành công nghiệp tiên tiến nhất. Vì thế, ngay
cả bây giờ cái tên này vẫn có thể được coi là đúng - vì chúng được sử dụng với
số lượng nhỏ, thường là các nguyên tố hợp kim, nếu được thêm vào dù chỉ một
chút sẽ cải thiện đáng kể các đặc tính của vật liệu cơ bản. Ví dụ, một triệu
thiết bị di động chỉ cần vài chục kg kim loại này.
TỪ ÁO GIÁP ĐẾN UNG THƯ
-Chính
xác thì chúng được sử dụng ở đâu?
-Phạm vi sử dụng rất rộng. Không có
chúng, không có máy tính và thiết bị di động hiện đại, không có vũ khí, không
có công nghệ tiết kiệm tài nguyên, không có thuốc y học tiên tiến.
Tại
sao Apple lại dẫn đầu với iPhone? Bởi vì Apple là những người đầu tiên sử dụng kim loại đất
hiếm trong thiết bị của mình - lên tới 10 loại. Điều này giúp tạo ra những chiếc điện thoại nhẹ, đáng tin
cậy và có công nghệ cao.
Đặc
biệt, đất hiếm được sử dụng trong sản xuất màn hình cảm ứng, màn hình tinh thể
lỏng và micro. Chúng
còn được sử dụng trong việc tiết kiệm năng lượng, trong sản xuất kính giữ nhiệt. Chúng cũng rất quan trọng trong
lĩnh vực hàng không vũ trụ và sản xuất vũ khí hạt nhân.
Chúng dễ dàng tạo ra hợp kim từ thép và hấp thụ (nghĩa là thu thập)
tạp chất thải. Chúng làm tăng khả năng chịu nhiệt của vật liệu và chống ăn mòn. Được sử dụng để hợp kim titan và
nhôm. Chúng được sử dụng làm chất xúc
tác trong quá trình lọc dầu để sản xuất nhiên liệu có chỉ số octan cao. Hơn nữa, chất lượng mà những chất
xúc tác này mang lại không thể đạt được bằng bất cứ điều gì khác.
Ngành
công nghiệp hạt nhân sử dụng samarium (trong sản xuất nam châm nặng) và
europium (chất hấp thụ neutron trong lò phản ứng hạt nhân). Pin mặt trời không có đất hiếm là
không thể - chúng sử dụng scandium, lanthanum, cerium, chúng giúp tích lũy năng
lượng.
Chúng
được sử dụng tích cực trong y học, cả trong sản xuất thiết bị y tế và điều trị
phức tạp. Ví dụ, chất thulium được sử dụng
trong sản xuất máy chụp X-quang và máy chụp cắt lớp. Và gadolinium được sử dụng trong
liệu pháp bắt neutron trong điều trị ung thư.
Tôi
tự đặt tên cho các kim loại, như theo quy luật, các hợp chất khác nhau dựa trên
chúng được sử dụng.
-
Còn trong ngành quốc phòng?
- Chắc
hẳn rồi! Neodymium, samarium
dùng để sản xuất động cơ điện và thiết bị định vị trong máy bay không
người lái, bom thông minh và tên lửa hành trình. Europium và lutetium - trong sản
xuất bộ khuếch đại tín hiệu cho radar và sonar. Yttrium - trong việc sản xuất các bộ phận bảo vệ trong áo
giáp và xe tăng, đây có thể nói là chủ đề của ngày hôm nay. Chiến tranh hiện đại là không thể
nếu không có đất hiếm.
UKRAINE ĐANG LỪA ĐẢO
- Và
Ukraine có tất cả những thứ này không?
- Thực
tế của vấn đề là ở chỗ Ukraine không có kim loại đất hiếm nào cả! Có berili và một số mỏ khác đi
kèm, nhưng không có mỏ kim loại đất hiếm nào ở dạng nguyên chất.
Người
ta biết rằng đất hiếm là yếu tố cần thiết của sản xuất công nghệ cao. Và Ukraine, khi tuyên bố có đất
hiếm nhằm thu hút sự hợp tác của Hoa Kỳ, và mặt khác, cũng sẽ không có ai kiểm
tra họ.
Nước
Mỹ thực sự cần kim loại đất hiếm, dù họ có trữ lượng riêng. Nhưng Trump, xét theo bài phát biểu
của ông ta, đã phân loại mọi thứ không phải là sắt, tức là đất hiếm. Chính quyền của ông ta kể ra lithium và titan - đây là những kim loại cần
thiết cho sản xuất công nghiệp, nhưng vẫn không phải là đất hiếm.
Vì sự
lảng tránh như vậy, thông tin từ phía Ukraine và sự hiểu lầm từ phía Hoa Kỳ
trong bối cảnh mối quan tâm ngày càng tăng trên toàn thế giới đối với kim loại
đất hiếm, nên đã nẩy sinh sự chú ý đến chủ đề này như thế.
-
Còn ở nước Nga chủ đề về đất hiếm thì ra
sao?
- Về
mặt trữ lượng thì không tệ. Nhưng chúng ta khai thác còn rất
ít. Mặc dù chúng ta có đủ để đáp ứng
nhu cầu của riêng mình. Thực tế là đất hiếm được sử dụng trong các sản phẩm công
nghệ cao. Ở
nước Nga chúng
ta cũng đã sản xuất những sản phẩm như vậy, nhưng không phải với số lượng lớn đến
mức chúng ta có thể nói tới sự cạn kiệt của nguồn dự trữ hiện có. Nếu chúng ta sản xuất hàng chục
triệu máy tính, máy tính xách tay và điện thoại di động thì đúng vậy, chúng ta
có thể nói về việc sử dụng tích cực kim loại đất hiếm. Cho đến nay, trong số các nước
phát triển, chúng ta chưa phải là nước đứng đầu trong việc sử dụng kim loại đất
hiếm.
Chúng
ta có 19 mỏ tốt với trữ lượng trên 1 triệu tấn. Có lẽ lớn nhất là ở Yakutia, ngoài Vòng Bắc Cực ( Mỏ
Tomtor, một trong những mỏ lớn nhất thế giới về trữ lượng oxit đất hiếm - 1,7
triệu tấn). Nhưng
khó
phát triển. Ngoài ra còn có các mỏ trên Bán đảo
Kola, tại đây kim loại đất hiếm đã được khai thác ngay từ thời Liên Xô. Hiện đã có kế hoạch khôi phục sản
xuất, nhưng đó là một quá trình khá khó khăn.
- Trên
thế giới nước nào có trữ lượng kim loại đất hiếm cao nhất?
-
Trung Quốc. Họ có 70-75% trữ lượng của toàn
thế
giới. Họ
có mỏ
Bayan-Obo lớn nhất thế giới, có trữ lượng không mỏ nào so sánh được . Đó là lý do tại sao Trung Quốc sản
xuất các thiết bị với số lượng khổng lồ như vậy. Và tôi nghĩ, bất chấp mọi bất đồng,
họ vẫn xuất khẩu kim loại đất hiếm sang Đài Loan và họ cũng sản xuất nhiều thiết
bị ở đó. Họ ràng buộc Đài Loan với mình bằng
những nguồn cung cấp như vậy. Mỹ cũng có trữ lượng đất hiếm dồi dào.
Ngày nay vấn đề là ở chỗ ai không có kim loại
đất hiếm coi như đã thua trong chiến tranh hiện đại. Còn Trung Quốc, Nga và Mỹ đều có
đủ nguyên liệu đất hiếm cho mục đích quân sự. Nhưng ở châu Âu và Ukraine thì không có gì.
CHỈ SỐ DỰ
TRỮ KIM LOẠI ĐẤT HIẾM TRÊN THẾ GIỚI CỦA CÁC NƯỚC ( Tính theo số lượng triệu tấn)
-Trung Quốc 44
-Nga 28,5
-Việt Nam 22
-Brazil 21
-Ấn Độ 6,9
-Úc 5,7
-Mỹ 1.8
Số liệu này ghi theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ
và Bộ Tài nguyên Thiên nhiên Nga.
TÔ HOÀNG chuyển ngữ từ báo Nga
